Verhalen van Harmjan van Steenwijk



Het zwatte wief bie de witte wieven um Daalerpeel. 

Het gebeurde dizzen maond bie de leu van Radio Drenthe. Ze gungen op pad met nen woonwagen met radiospul d'r in en met nen trekker d'r veur, van Steenwieksmoer tot Ro'wold. Dat past bie heur zummerprogrammering en ze neumt het 'de Trektocht'. Mar noe zuj 't hebben: ze begonnen dus in Steenwieksmoer en zollen dan hen Dalerpeel. Daor bint ze nooit ewest. Het radio- en tillevisievolk trok geliek op veilig Koevern an. Ze waren benauwd emaakt veur Dalerpeel en omstreken. De legende van het 'zwatte wief' bie de witte wieven har ze toch an 't prakkezeren zet.

Elkeneen wet wal dat Koevern nen old Drents stadje is, met nen historie as vestingstad. Net zo as elkeneen ok wet dat Dalen vanolds nen Drents dörp is. Alles wat der umtoe ligt, is d'r later biej ekommen: Steenwieksmoer, De Krim en vanzölf ok Dalerpeel en Dalerend. De namen zegt het al: 't was wied vot van wat vrogger de bewoonde wereld heten mus. Zonnen 150 jaar terugge, haj in die streken allendal veen liggen. Venienig, verraoderlijk laand waor as je de weg weten mus, mar waor ok gineen wezen wol. Dat wodden pas aans, toen het veen an snee bracht wodden. Vanoet alle kaanten gung het gangs en dat kuj nog zeen. Op de olle gemeentegrens tussen Dalen en Koevern hebt zowat alle wegen en wieken nen knik. De percelering slöt nich op mekaar an. Bie Dalerpeel hej wal drie richtingen van olle veenwieken en latere wegen.

En noe hej 't vrömde: d'r bint stukken hoogveen liggen bleven. Ze bint daor jaoren an het vervenen west en inenen… heul het op. Iej kunt daor onvergraven veen vinden, dat vanof 1974 in haanden kommen is van dee natuurjongs, van de stichting Het Dreents Landschap. Zee kregen de veenconcessies kado, maar deuden d'r niks met. Ok al nich, muj zeggen. En met reden, kuj zeggen. D'r lik niks mis met, qua natuur: nen dikke 70 soorten  broedvogels en nog nen pleer trekvogels wilt der geern wezen. Mar toch - d'r is wat met. Want waorum hebt ze dee snippers 'broen gold' zo liggen laoten? Waorum zat d'r gin wark en gin brood meer in?

In dizzen umtrek weet de leu het wal: iej könt d'r nich wezen, ie komt an dee grond nich an. Het is riskant gebied: ie brekt oe de nekke, ie verzoept in nen veengat of ie raakt gewoon vot. Ie komt nooit weerum en daorum hef gineen het naovertellen kunt!  De meeste leu hier weet wal, dat d'r wat loos is. Kiek, in heel Drenthe, in d'Olde Lantschap, hej zàt witte wieven en daor bint wie wal wat vertrouwd met. Allenig daor bie Dalerpeel hej bie de witte wieven, d'r aajt nen zwàtten bie! Zukswat is nen waorschouwing. Eén zo'n zwat wief tussen al dee witte wieven betekent: votblieven! Niks proberen, gewoon: votblieven. En nog wat: de naam Dalerpeel mut van olderheer nen verbastering van 'Talerpeel' wezen. Dat slöt op Talers, wat wie daalders neumt. Geld, om kot te gaon. In dee stukken onvergraven en venienig hoogveen mut nen schat verbörgen liggen. Nen onmeunigen bult geld en ok nog wat riekdommen as golden en zulvern sieraoden en aander kostbaar gerei. Het mut d'r nog liggen, mar ie komt der nich àn! Daorum is dat veen liggen bleven, zo van: ie weet mar nooit… 

Het is nen deep geheim dat in tieden van onrust nen succesvol koopman zien hele riekdom verborgen hef. Het is nich zeker of dat gebeurd is zo tussen 1750 en 1770, toen ze in Koevern dikke trammelant hadden. D'r was ja ok nen 'Iezerkoekenoproer' in de stad, zo in de tied van de Patriotten en Prinsgezinden. Het zal wal later ewest wezen -1813/1814- in de tied van het Franse garnizoen, met overste David den zó onmeunig fanatiek was, dat he Koevern bleef vastholden veur zien keizer Napoleon, toen den allang ginnen keizer meer wàs. D'r mus nen speciale officier as koerier oet Frankriek kommen um hum dat an zien verstaand te brengen. Mar intussentied gung den keerl wal op rooftocht met zien garnizoen. He is Dalen ewest, waor he vee roofden en de mölle in braand stak en hee hef bie Holthone en Steenwieksmoer hoesholden, zonnen driftkop was dat.

Het betekende gevaor veur welgestelde leu, want zee dreeiden veur de kosten van dat garnizoen op. Ze hebt in de vesting Koevern nen keer met 124 man in één dag nen boete van 8000 gulden opbracht. Een koopman met connecties kon dus wal wat slimmers oetprakkezeren.  Zoas zien riekdom oet het zicht brengen en verstoppen, veur bettere tieden.

Dat boetenof verbargen van oen riekdom hef allenig zin, aj het zölf weervinden kunt. En aj het zó veilig votstopt, dat nen aander d'r nich ankommen kan. Zukswat is ok gebeurd en dat is noe het probleem wodden. De welgestelde koopman har zien vrouw, den heur kostbare spullen metgeven mus, beloven mutten niks op schrift te zetten. Hee mus het in de kop holden. En wieder mus he beloven een gebed oet te sprekken bie het wegstoppen, dat as nen slot op de schatkist warkte. Allennig dee woorden van dat biezundere gebed, gaven de kracht om zunder malheur deur 't veen te kommen. Het gaf tegelieke het zicht op de juuste plek van de verbörgen schat.

Oonzen koopman har pech; zien vrouw zovöl temeer. Vlak nao den expeditie wodden he zwaor zeek, moeraskoortsen en zukswat, en raakten binnen nen wekke oet de tied. Zien echtgenote arm en raodeloos achterlaotend. Ze is heur hele leven lang nen treurende en weduwe ebleven en stak zich aajt in het zwat. De riekdom is nooit weervunnen. De leu die naotied in de stukken veen bie Dalerpeel rondstruunt, vleukt meer dan ze bidt, of ze stikt in de veengaten. Het 'zwatte' witte wief holt de wacht en ze waorschouwt oe: Blief d'r vot! 
 

Harmjan van Steenwijk
(Drentse Courant/Groninger Dagblad 15/06/00)

 


Copyright 1995 - 2008 Han Tuttel. All rights reserved.
This material may not be published, broadcast, rewritten or redistributed in any form, including digital,
without the prior consent and written agreement by the author.