Hee vun der niks an. Eigenlijks har-he der nen gloepense hekel an. Het hele wark was al nich meer wat et ewest was, mar dit verrekte kolle en smerig-klamme weer in dizze contreien - daor zol-he nooit an wennen kunnen. Voor nen soldaot - en helemaol veur nen beroepssoldaot- van het Spaanse leger oet de Tachtigjaorige Oorlog waren dat normale gedachten. Hee was in de kijgsdienst terecht ekommen deur zien familie, den aajt al volk had leveren mutten veur het leger in tieden as de Spaanse keuning weer wat in de kop har. Hier in de Lage Landen, noe he in 't tweeduuster over roeg land struunde, was het helemaol gin schier leven. Een rotlaand en rotleu dee venienig vochten. En dat mangs nog niet eens. Ze gungen der aajt vandeur as 't menens wodden; veur lef en veur de eer heufde je hier niet wezen. De Spaanse soldaot trapte in nen deepe modderkoel op het zandpad en vleukte in zien moerstaal. Hee gung vedan, langs wat struukerij mar meestentiends gung het tussen veenties deur met donker drabbig water en stukken heideveld met hier en daor wat boskasie of nen beumke. In de wiede umtrek was geen levende ziel te bekennen . De soldaot har aorig wat draank in de pokkel en he vernam ok nich zovölle meer um hum hen. Hee strukelde vedan en meenden dat he alleen op de wereld was. Op nen zeker moment kreeg he deur, dat-he an het dwalen was. Hee wus bie God nich meer waor of he was en waor of he hen gung.

He wus dat het rottig kold weer was en he wus nog waor he vedan kwam. Met wat kameraoden waren ze op stap ewest um te kieken of der bie de boeren nog wat halen völ. Iets te vreten en veur wat willige wichter was het ok hoog tied. Mangs hadden de Spanjolen bij de wichter boetenof stiekem nen streepie veur omdat ze knap en donker waren en wat vuur metbrachten. De soldaoten mussen zich in dizze tied zölf redden kunnen, omreden dat de oorlog eem op zien gat lag. De Staatse troepen harren de Groenlo, Oldenzaal, Ootmarsken en Lingen innummen en noe was d'r gin geregeld Spaans leger meer. Het soldaotenvolk zwörf roond en mus mar zeen hoe ze 't rooiden. Het was nog oppassen ok, want eenheden van vijandelijke troepen trokken deur Drenthe naor heur stellingen in de Ommelanden of in Friesland. Drenthe was feitelijk niemandsland, mar wal nen gevaorlike streek. Der was völ min volk op pad bie duuster.

De soldaot was zien maoten kwietraakt, naodat ze het op nen zoepen zet harren in een soort stille knip. Met dobbelen har-he flink wunnen; he was zowat nen riek man ewodden! 't Zol in Pesse, Craaloo of Ruune west wezen könt, een van de kleine boerendörpkes, mar dat wus-he noch meer. Hee kon zich allennig herinneren dat-he nen bekke of nen soort riviertje oversteuken was. Het zol de Ruuner A west wezen kunt. Hee steggelde van het pad of nen bargie op, nen duun van een meter of wat hoge. Hee keek in de rondte. In de vochtige, dampige lucht wodden he nen lichtpuntje gewaor. 't Zol nen keuterstee of nen kleene boerschop können wezen, waor nen lanteern oethung veur eigen volk dat op nen trad was. Met zien dronken kop stommelden-he vedan dee richting oet en volgden het zandspoor over de natte hei. In het vage licht zag he de veenties dampen en hier en daor schemerde en glinsterde het zwatte water van wat grotere plassen. Hee veulden zich nich meer op zien gemak. Nog slimmer: hee kreeg zo heinig an nen min geveul over zich - nen geveul van onraod. Zien soldaoteninstinct waorschouwden hum veur gevaor, mar wàt dan in godsnaam in dizzen godvergeten pröttel van hei en veenties?

De eenzame soldaot had nich in de smiezen dat he al nen tiedje dree man op zien hakken zitten har. As hee stopte, deuken de kerels daal en heulden zich stille. Heur plannen waren eenvoudig: de soldaot griepen en der vandeur gaon met zien buuts vol geld. Ze hadden metkregen hoevölle de soldaot bie mekaar dobbeld har en ze hadden heurd wat der wieder nog veur roofgoed onder het jek zat. Zien achtervolgers wollen hum met dree man veur de vlakte pleren en der vandeur gaon met de buit. Makkelik zat. Ze sleupen dichterbie, want den soldaot gung even zitten op nen stronk. Hee heurden niks en zag niks. Hee schudkopte even om zien beneveld brein weer an het wark te kriegen, mar het bleef bie nen deepen zucht. De dree struukrovers kwamen rap dichterbie en kreupen achter hum um. Een bandiet har nen dikken knuppel bie zich. Dree man sprungen op de soldaot en den kerel met het end holt batsken hum der ene veur de kop. Noh, dat gung dus kaant verkeerd!

Nen krijgsman, nen beroepssoldaot den zien soldij mut verdeenen met vechten, houwen en angaon, kriej nich zómar even van de beene! Eerstens is heur schedel dikker dan den van nen normaal mens en tweedens bint het geoefende vechterssbaozen. Ok, of veural, met draank in het lief. Dizzen soldaot reageerden instinctief met al zien kracht en ervaoring. Hee dreeiden onverwacht rap in de rondte en raakten met twee samengebalde knoesten de kokkerd van een overvaller. Den zien neuze brak, hee raakten dree tanden kwiet en zien lippen scheurden open asof het vergaon linnen was. Hee bloodden as nen rund oet zien bek en met zien tong was ok wat mis. Bölkend van pien stapten he achteroet. De tweede bandiet kreeg in dezölfde beweging nen onmeunige schup onder de kloten, zodat hee direct wit vottrok, krom veurover veul in de modder en piepend naor aosem snakte. De daarde overvaller deu bietieds nen sprong opzied noa de eerste klap en haalden oet veur de tweede klap met de knuppel. De soldaot dreeiden zich net op het verkeerde moment weer um en kreeg het stuk holt met alle geweld tegen de ziekant van zien kop an. Dat was het end van het vechten. De soldaot gung kreunend tegen de vlakte, het blood kwam oet zien oren en zien neuze. De bende, de twee dee nog oevereend stunnen, plunderden de soldaot van onder tot boven. Zien buuts, zien dolk, zien ring, zien golden kruuske an nen ketje, zien stevels -alles wat weerde had of hebben kon, wödden hum ofroofd.

De dree wollen der tussenoet neeien toen de man met de knuppel zee: "Nee, wie niefelt den kerel eerst vot, aans kump der trammelant van. 't Is nen soldaot, ze gaot hum zeuken". Het hele ploegje sjorden de soldaot, den onmeunig bloodden mar nog teken van leven gaf, het zandwegje of en een end de hei op. Ze trokken heur slachtoffer wieder tot bie nen veentie. Daor drukten ze hum onder. As leste trapten ze de zachtjeskreunende soldaot deeper in de veenmodder en gungen vot. De Spanjool was nog bie zien positieven, maar zo verzwakt dat he ginnen kracht meer har om der nog oet te kroepen. De soldaot zakten deeper vot en stikten en smoorden nen ellendigen dood.

Het veentie besteet nog. Het ligt op de Dwingeloose Hei in het nationaal park Dwingelderveld en 't heet nich veur niks 'Moordenaarsveen". Het liek is nooit evunnen. Mar aj op nevelige, duustere nachten in de buurt bint, kuj mangs -aj good lustert- het geluud van stikken en smoren heuren. Waart oe dan, umreden dat dee dree bandieten dan ok in de buurt bint…

Harmjan van Steenwijk

(Drentse Courant/Groninger Dagblad 16/03/96)