De Dikke Steen den nich lös wil

In Drenthe en umstreken hej nen stuk of wat hunebedden. Nen bult dikke flinten bie mekaar, met zwaore dekstenen op stenen dee rechtop zet bint. Het bint grafkamers van een old volk, dat hier, in Noord-Duutsland en wiederop in Denemarken en Zweden zo'n dikke viefdoezend jaor geleden bestaon hef. In Nederland he'w nog 54 hunebedden overeend staon. Van zo'n 27 andere hunebedden hebt ze de leste paar honderd jaor alle zwaore flinten an barrels klopt en als keien verkocht, veur wegverharding en veur 't verstevigen van zeedieken. Veur wat bijverdienste bint zo verscheiden prehistorische monumenten naor de kloten hölpen. Zo krieg je vanzölf heel wat plekken in 't landschap, waor as de doden van héél vrogger geen eigen stek meer hebt. Waart-oe dan mar, want mangs springt de geesten van doezenden jaoren heer oe op de rugge. Daor ku'j nich genog acht op geven!

Noe wil het geval dat met nen paar van zukke flinten, van dee grote granieten monsters, zölf ok wat loos is. Ze hebt nen eigen wil, òf d'r bint andere krachten gangs. Waor 't hum in zit - dat is gineen nog te weten kommen. Onze archeologen maakt d'r zich nich drok um. Nen eigenwieze steen döt heur niks. Toch besteet d'r zonnen tonnenzwaore flint, waor aj met oppassen mut. Het is 'De steen den nich lös wil' en hee rust in de bosvak 11 bie Odoorn. Hee ligt daor al een dikke 10.000 jaor en hee wil daor nich vot. Heel wat volk hef zich d'r al lillik op verkeken. Het begunde in de Steentied bie de Hunebedbouwers. De Dikke Steen lag met zien bovenende nen beetie in 't zicht. Net as nen iesbarg op zee, 'n kleen stukkie in beeld en de grote massa onzichtbaor d'r onder. Okko en Wulf, twee jongkerels van de stam van Hunebedbouwers op de Hondsrug, ontdekten het en waorschouwden de stamoldste. Heur volk har net besleuten dat z'n nen steengraf an dizze kant van de zaandrug zetten zollen. Aan de oostkaante stunnen al hunebedden van de andere groep. De grote flint kon nen mooien deksteen wodden èn he lag binnen de kritische sleepofstand van zo'n 5 km. Alle kerels wodden aan 't oetgraven zet. De vrouwleu deuden het boerenwark d'r eem bij. Dat gung een maond of wat good en toen was het malheur. De kerels scheuten niks op en de vrouwleu waren het zat. Het leek wal of dizzen verdomde flint nich lös kommen wol! Aj dachten daj d'r onder kwamen, scheuf de Dikke Steen vanzölf alles dichte en zakten onderoet. De stamoldste stopten het wark. Hee was intussentied slim hellig wodden. De geestelijk leidsman van de stam kreeg opdracht nen vleuk over de steen oet te sprekken. De weerstandige Dikke Steen zol eeuwig blieven waor-he was. Wel hum toch helendal oetgraven wol, zol d'r bie doodkommen.

De Dikke Steen bleef rusten, tot het begin van de 20^ste eeuw. Zo heinig an wodden toen de hei en 't veen ontgonnen, waor as d'r ok bossen anplant wodden. Ok bie Oring zol nen boswachterie kommen. De annemmer vreug an de markegenoten of ze den Dikke Steen nog hebben wollen? Hee mus vot, ja. De boeren gungen met man en macht an 't graven. Ze hadden wal tien peerden besteld um de steen opzied te trekken.Je kunt het je veurstellen: het karwei kwam nooit een keer klaor. De granietflint wrikten zich vaster en vaster, mar der was noe een leegte umtoe graven. Dat leup aajt vol water en maakten alles nog slimmer. Naodat aol' Willem van 't Westende der dood bie neervöl, is de  marke stopten met het wark an dizzen verdomden steen. He wòl gewoon nich lös. De bossen bint volgens plan anlegd; de Dikke Steen kwam in vak 11 terecht.

Toen kwam de oorlog met de Duutse bezetting. Nen Hauptman oet nen Prusische Junkerfamilie zag d'r een eer in um de Dikke Steen oet te graven um daormet een ereteken veur het 'Drittes Reich' op de Hondsrug hen te zetten. Hee kreeg ok permissie van hogerhand. Nen Feldwebel kreeg bevel um met nen koppeltje geniesoldaoten de Dikke Steen oet te graven en te transporteren. De Feldwebel vun graofwark mar niks met dat water d'r umtoe en wol met explosieven an 't wark gaon. Zo kon je de steen umhoge kriegen. Daornao zol-he bekieken hoo 't transport wieder mus. Neust de flint is op een open plek in 't bos nen proef nummen met wat granaoten um te kieken hoe de groond hier was. Dat gat is even wiederop nog anwezig. Een Gefreiter kreeg bie de explosie nen dikke boomtak op zien kop. Zien helm heul de kop heel, mar he brak zien nek. Een tweede proef is pal neust de grote flint nummen. De Dikke Steen kwam eem umhoge, nen soldaot gleed d'r onder en meteen zakten de Dikke Steen daal. Stand 'Dikke Steen' -'Drittes Reich' 2-0. De Duutsers stopten het wark direct. De Feldwebel is naor 't Oostfront stuurd. Of de dooie soldaot d'r nog onder lig, is onbekend. De vroggere Hauptman kump as oldere, geslaagde zakenman mangs op vakantie naor Drenthe. He löp vake in de bossen.

Harmjan van Steenwijk
(Drentse Courant/Groninger Dagblad 08/09/01)