Beef, en belééf de natuur 

Honderd jaar KNNV is honderd jaar natuurstudie en veldbiologie. In moderne termen kom je dan uit op honderd jaar natuurbeleving, want dat is officieel beleid geworden. Wij wisten dat al langer, want er wordt wat afgeleden en genoten in de vrije natuur. Okee: ook bij de Groninger Diepenring-inventarisatie is het afzien met de hoeveelheid 'ongeregeld' aan hondenpoep, fietsen, stadsvuil en auto's (Het leverde overigens een fraai en gedegen artikel in Natura op). 

Natuurstudie beoefenen is vooral buitenwerk. Het gekke is toch dat je de lol van de natuurstudie inderdaad kunt afmeten aan de ervaringen buiten. Ploeterexcursies door bagger en prut, vogelkleumexcursies bij de Eemshaven, muggenplagen doorstaan bij vennen en venen, narrig en kortaangebonden rundvee ontlopen in grazige weiden, zompige moerasjes op je knieën sjoccend afgrazen, bijna je nek breken tijdens het struikelend rondrennen met vlinder- en zweefvliegnetjes en drie keer op je duim slaan bij het uithakken van fossielen in steengroeven: allemaal leuk en aardig. Wat je noemt 'beef & beleef'. Je hebt daarna wel een verhaal te vertellen bij het op verhaal komen en dat is veel waard. Gewoon TV kijken is er niks bij!  

Er ook een warme kant aan deze vorm van natuurbeleving. 's Zomers met de zon op je snufferd zitten determineren in een zomerkamp op een uitgelezen plekje op aarde. Of lui liggen wachten tot je kampgenoten de determinatie volbracht hebben. Als ze een vraag hebben hoor je het wel. Onder het ontbijt in een KNNV-kamp in de wei naast je, een buizerdfamilie eveneens aan de maaltijd zien, is ook leuk. 't Gaat daar wat ropperig en bloederig aan toe, maar de TV is er weer niks bij. Een zeer aan te bevelen vorm van natuurstudie is het op zwoele zomernachten bestuderen van de sterren. Je kunt het liggend doen naast aangenaam gezelschap. Er valt dan van alles te beleven. 

Ik denk dat de lol van onze activiteiten te vinden is in een combinatie van de volgende elementen. Het ontdekken van iets, gevoed door simpele verwondering en wetenschappelijke nieuwsgierigheid, is een belangrijke drijfveer. Het barst nog steeds van verbazingwekkende fenomenen, uiteenlopend van het geknipper van vuurvliegjes, de trek van dieren, de scherpe ogen van roofpieten, het reukvermogen van vlinders tot het muisstil vliegen van uilen. De natuur is  leermeester voor techniek en chemie. Een lantaarnpaal heeft het bouwmodel van een rietstengel. Een Jumbojet heeft twee man in een 'computerised' cockpit (plus luchtverkeersleiding) nodig om te doen wat een vogel in zijn kleine koppie heeft. Een lieveheersbeestje op je hand zal altijd naar de hoogste vingertop lopen om dan pas weg te vliegen. De natuur zit ook nog vol niet doorgrondde chemische verbindingen. 

Naast verwondering ontstaat bewondering en eerbied. Hier raak je de emotionele drijfveer, die met schoonheid te maken heeft. Vormen, kleuren, bewegingen, geuren, een schitterend uitzicht, een heideveld in de nevel, een stokoude vlier met een sappig verse Judasoor op dood hout, een raaf die juichend een 'looping' in de hoge hemel draait en de wolkenluchten bij ons, boven Noorwegen of Arizona. Dingen die je raken. Soms letterlijk, zoals de omwaaiende en afknappende bomen tijdens de storm op onze nieuwjaarsexcursie van 2 januari 1976. Natuurgeweld noopt vanzelf tot respect en vluchten uit lijfsbehoud…. 

Natuurlijk geldt die lijfelijke belevenis van het buiten banjeren of stil zitten genieten. De inspanning telt van het tegen de wind in stekkeren op de dijk of aan het strand, het balanceren op een bergpaadje of het nèt niet (of weer wèl) wegzakken in 't veentje vol veenmos en beenbreek. Het is een beetje gekoppeld aan avontuur en spanning. Dat element geldt ook bij het vinden van een zeldzaamheid en bij speciale ontdekkingen, zoals de gladde slang in het Fochteloërveen. Die had ik in geen twintig jaar van dichtbij gezien. Het moederkoren op pijpestrootje zelfs nooit eerder. Teleurstellingen horen er ook bij. Bij twee bezoeken aan de Kaloot bij Borssele vond ik geen enkele haaientand. Nog steeds grrr.

Jan Tuttel