Volkskunde en Traditie

     
 

De 'levensboom' in het bovenlicht

 

Een 'levensboom' in het glas van het bovenlicht boven de deur  is een gestileerd symbool, dat ook voorkomt als gevelteken op de nok van boerderijen in Oost-Nederland. In bovenlichten (waardoor licht binnenkwam op de gang boven de dichte voordeuren) komen ook andere gietijzeren versieringen voor, als ruitvorm, ovalen en figuren van paarden tot eenhoorns aan toe. Het werd toegepast in het bovenlicht, toen men nog geen grote ruiten aan een stuk kon maken. Omstreeks midden 19de eeuw lukte dit wel.Vanaf die tijd worden zulke gietijzeren ornamenten ook vóór het glas geplaatst.

De 'Boom des Levens' als christelijk symbool (arbor vitae) komt in de 16de eeuw op en werd toegepast als gevelteken. Daarbij gold al een voorchristelijke traditie met afweersymbolen als paardenkoppen en donderbezem. Nu kwam er een christelijk teken bij, dat het boerengezin en de 'boerenvoortvaring'  beschermde tegen onheil. De levensboom heeft iets van de paradijsboom uit het bijbelverhaal, maar ook het oude meiboomelement speelt mee. Vooral in protestante kringen is de levensboom toegepast ter versiering van boerderijen en voorname burgerpanden. Vanuit die traditie kwam in de 19de eeuw de levensboom in het bovenlicht terecht, zoals bij de fraaie boerderijen in Staphorst en Rouveen. Bij afbraak en verbouwing komen zulke gietijzeren ornamenten vrij, waarna ze op rommelmarkten en verzamelaarsbeurzen opduiken. Inrichters van horecagelegenheden gebruiken ze weer als versiering (zolang het mode is). De prijzen variëren al naar gelang grootte, kwaliteit en sierwaarde. Ze liggen tussen de 38 en 200 Euro, maar het is 'wat de gek er voor geeft'. Er zijn bedrijven die zulke ornamenten 'naar oud model' gewoon nieuw leveren. U kunt dan kiezen tussen gietijzer, aluminium of kunststof.

 

Jan Tuttel

(eerder verschenen in het magazine ‘Buiten’, meinummer 2002)

 

 


Copyright 1995 - 2008 Han Tuttel. All rights reserved.
This material may not be published, broadcast, rewritten or redistributed in any form, including digital,
without the prior consent and written agreement by the author.