Hele volksstammen trekken tijdelijk naar andere oorden en een andere meute blijft gewoon in eigen buurt. Er zijn in elk geval heel wat mensen die afscheid nemen, omdat ze weggaan op vakantie.
Dat is de aanleiding om deze maand het thema 'Afscheid nemen' te kiezen. Van Adieu tot Vaarwel, van Moi tot Prettig weekeind - want er wòrdt wat afscheid genomen in het dagelijks leven!
Dat wil zeggen zolang het sociaal contact aanwezig is. In een kille zakelijke, of gewoon hufterige maatschappij waar ieder voor zich leeft, wordt geen goeiendag meer gezegd. In onze contreien is het nog een redelijk veel voorkomende gewoonte om gedag -nouja 'moi'- te zeggen, als je komt en als je gaat. Groeten en afscheid nemen zijn dan een normaal onderdeel in de sociale omgang. Het maakt het leven wat aangenamer en het maatschappelijk verkeer wat toegankelijker. Een beetje warmer en hartelijker, mag je ook zeggen.

Bij dat groeten ten afscheid of bij het echte afscheid nemen, wordt min of meer vanzelf een soort code gebruikt. Per streek, per beroepsgroep en per leeftijdsgroep zijn verschillende soorten groeten in gebruik. Daar wordt zelfs onderzoek naar gedaan door taalkundigen. Zij ontdekten ook dat er verschuivingen in de tijd optreden van de gebruikelijke afscheidsformules, er speelt een mode mee. In vijftien jaar tijd zijn bepaalde afscheidsgroeten in onbruik geraakt, ontdekten ze. Er kwam wat anders voor in de plaats, vooral onder invloed van de jongerentaal.

Niet dat er altijd en overal verschil in 'dag zeggen' bestaat. Bij de Universiteit in Twente hield men een korte introductie-cursus Twents voor nieuwe studenten, dat begon met het groeten. Goeiemorgen is Moi, goeiemiddag is Moi, goeienavond is Moi en bij het weggaan zeg je 'tot ziens' eveneens als Moi.
In het buitenland is het al net zo eenvoudig. In het jubileumnummer van het blad van de Scandinavische Vereniging Twente stond het volgende: 'Van de manier waarop de Zweden elkaar begroeten is niet op te maken of ze gaan of komen. Het is eigenlijk altijd 'Hej' wat zowel een welkom als een afscheid is'
Zo simpel is het dus. Soms dan. Want je zegt wel wat, maar hoe lang mag een handdruk duren en wie smok je wel en wie niet? Afscheidsgroeten hebben ook zo hun eigen mores. Wie het overdrijft, kan later ècht' dag met het handje' zeggen...

Er zijn gradaties te onderscheiden in het afscheid nemen. Naast het dagelijkse 'doe' zeggen, heb je het afscheid na een langere periode ergens geweest te zijn. Dat kan een opluchting betekenen en het kan weemoedig van aard zijn. Maar het hoeft niet definitief te zijn. Na een leertijd of stageperiode kan het afscheid een bevrijdend karakter hebben. Na een aangename logeerperiode kun je met spijt afscheid nemen, omdat je weer terug moet in het gareel of terug gaat naar een minder plezierig oord.
En je kunt afscheid nemen omdat je een hele tijd weg gaat. Het blijft dan niet bij 'dag hoor' en een kusje links, rechts, links of andersom.

Er is nog een afscheid, maar dat is veel ingrijpender. Ik bedoel het definitieve afscheid als iemand verdwijnt uit je leven. Dat kan een sterfgeval zijn, maar ook een emigratie naar een ander werelddeel. Of een diepgevoeld afscheid dat een emotionele opdonder oplevert, waardoor je een tijdje goed van slag kunt raken. Dat gebeurt bij een verloren liefde, of na een scheiding tussen voormalige gelieven. Bij dit soort afscheid nemen, bij zo'n definitief vertrek knarsen de sentimenten door de ziel.

Geen wonder dat hierover zoveel muziek bestaat. We beginnen meteen maar met een potje janken: It's cryin' time again, door Buck Owens.

De toon is gezet; u hoorde van Buck Owens "It's cryin' time again". In elk geval een afscheid dat verdriet doet.
We gaan daar even op door, omdat voor een definitief afscheid -zoals bij overlijden- allerlei eufemismen gebruikt worden. Vanouds heerst het gebruik om een ernstig en riskant feit niet onverbloemd en ronduit te zeggen. Het is geworteld in een oeroud bijgeloof dat je het ongeluk niet over je af moet roepen. Zo is iemand niet doodgegaan maar ontslapen, of heeft het tijdelijke met het eeuwige verwisseld, heeft de kraaienmars geblazen of is er ineens tussenuit geknepen. Met daarbij ook de varianten die met het geloof te maken hebben, van naar de hemel gaan of naar de eeuwige jachtvelden.

Waar het dapper doodgaan als een vorm van moed of heldendom wordt gezien, klinkt het allemaal anders. De vechters, de gladiatoren in het oude Rome namen vóór hun strijd op leven en dood, alvast afscheid van het hoge gezelschap op de keizerlijke tribune: Ave Caesar, zij die gaan sterven groeten u. Zo'n aangekondigd afscheid heeft zeker meer stijl dan een nonchalant: -en voor straks: Aju paraplu.

Bij een definitief afscheid van iemand uit zijn ambt is een 'dag zeggen' niet genoeg. Er komt een afscheidscollege of afscheidsles, ofwel afscheidsrede of afscheidspreek en gevolgd de onvermijdelijke afscheidsreceptie, dan wel fuif. Bij zulke gelegenheden hoor je hòe definitief zo'n afscheid is. Je merkt het aan de formules bij de persoonlijke afscheidsgroeten: 'tot ziens' betekent je blijft straks ook binnen bereik, maar 'het beste verder' duidt zeker op het beëindigen van de werkrelatie.
Is bij een afscheid een grote afstand in het spel, zoals bij vertrek voor langere tijd naar het buitenland, dan krijgt de afscheidsgroet steevast een toegevoegde formule. Dan wordt extra gezegd: we schrijven nog, of we bellen wel, en op zijn modernst ook: stuur gauw een Emailtje! Zulke afscheidsgroeten bevatten dan een goede raad of een aanmoediging. Amper twee generaties geleden, toen een telefoon nog een zeldzaam toestel was, waren de formules bij de afscheidsgroeten meer gericht op de lichamelijke gesteldheid, vanwege de vermeende gevaren bij de terugreis: geen kou vatten, niet verdwalen en zorg dat je voor donker thuis bent. Zulke raadgevingen zijn nu voorbehouden bij het afscheid van kleine kinderen. Roodkapje dient nog immer als voorbeeld voor het oplopen van enge ervaringen buiten de deur.

Er zijn hartverscheurende taferelen bekend van het afscheid van emigranten, die uit nood gedwongen waren elders een beter bestaan te zoeken. Dat overkwam veel Ieren omstreeks 1845, toen de aardappeloogst door de inééns massaal optredende aardappelziekte Phytophtora volslagen mislukte en tot hongersnood leidde. Velen stierven en hele volksstammen emigreerden naar Amerika. Sindsdien leven er, meen ik, net zoveel Ieren in de Verenigde Staten als in Ierland. Ook andere Europeanen zochten hun heil in Amerika ten tijde van de landbouwcrisis, eind vorige eeuw. Elk land had zo zijn eigen vertrekhaven voor deze landverhuizers, waar de boten naar Amerika lagen. De natuurlijke diepwater-haven bij Cork heet Cóbh Harbour. Dit was het laatste wat de honderduizenden Ieren van hun land zagen toen ze op de boot naar Amerika vertrokken. Cóbh Harbour kreeg de naam Harbour of Tears.

Van dit soort afscheid zijn knerpende afscheidsliederen gemaakt, vooral in de keltische liedtraditie. Liverpool was zo'n vertrekhaven. Door de stoomvaart op Amerika werd Liverpool in 1840 zelfs de tweede haven van Groot-Brittannië. Ook een plek waar hevig afscheid moest worden genomen. U hoort het bezongen worden door de Dubliners in 'The Leaving of Liverpool'.

'The leaving of Liverpool' door the Dubliners, een opname van het live-concert in 't Cecil Sharp House in Londen, in 1964. U hoort wel dat afscheid nemen nooit echt verandert, laat staan veroudert. Adieu of dag zeggen, tot ziens roepen of vaarwel wensen is van alle tijden. Ik wil het 'zware' afscheid even laten voor wat het is en een lichtere vorm van afscheid bekijken. Dat van weggaan en een afscheidsgroet op het gezelschap loslaten. De groep doet hetzelfde: Nou dag hè - ja doeg hoor, Tjeu.
Vaarwel hoor je minder, maar dàt is nou een groet ten afscheid van alle tijden. Nouja, van een paar honderd jaar terug dan. Vaar wel: hoezo varen, wie is hier schipper?
Niks scheepvaart, vaarwel is gewoon: Het ga u goed! Varen is een vroeg Nederlands woord voor 'zich bevinden', 'het gaan in het leven' zeg maar. Varen als gaan zie je ook in woorden als Hemelvaart en bedevaart, voortvarend en zelfs de uitdrukking 'iets laten varen' betekent gewoon ergens van afzien, iets maar laten gaan. Vaarwel dus als 'het ga je goed'.

In elk geval een groet die duidelijk is. Verkapt duidelijk is de toverformule van de ontvangende partij, die de gasten de deur uit wil hebben "Kom vrouw, wie gaot naor berre, de leu wilt naor hoes!". Meestal, gelukkig ligt het initiatief bij de vertrekkende partij.
In de loop der tijden is er een hoop tekst bedacht om het weggaan anders in te kleden: nou, de groeten maar weer hè, je laat je hakken zien, je taait af, je nokt af of je nokt em, je stapt of je rot maar weer eens op, je gaat er weer vandoor, je smeert em, je poetst de plaat, je gaat weer verderop kijken, je brengt je schoenen, de klompen of je fiets naar huis, je gaat er van tussen, je gaat je familie, moeder de vrouw en de koters maar eens opzoeken, je hoort dat je eten wacht, je moet je auto nog even de weg wijzen, je moet er vandoor, je wou maar gaan, je laat ze maar weer eens alleen, je trekt aan de kuierlatten of je pakt je stutten en vooruit, deze er ook maar bij: je drukt je snor maar weer. Ajaparaplu! En wegwezen, anders moet je nog iets anders bedenken...

De achterblijvers weten hoe het spelletje gespeeld wordt en hebben dus ook een vrachtje groetformules in voorraad: ok, goeie reis en kijk uit, ja- jij ook goeiendag, groeten aan de vrouw en die andere ook, jij ook de mazzel, het beste, hou je haaks, behouden vaart en tot volgende keer, veel plezier en behouden weer hier, tot ziens, see you later, kijk goed uit, rij voorzichtig, kalm aan, we bellen nog wel, dagdag en natuurlijk: moi heur, gauw wierkommen!

Op straat wil zich in het nachtelijk uur wel een traditioneel uitwuif-ritueel afspelen: Nou wie gaot heur!- Ja, doe: groetn an Gerrit en Opoe -Joo, za'k doen- Good oetkieken- Braandt mien achterlichie ok? - Nee, hij floepert wat- Arregat en gister deu et goed! Nou, doe tot aander keer -en toen waren ze straat uit en de buren wakker... want Mina van Grietje nam afscheid.

Wij gaan naar binnen voor een volgend afscheid, in de kroeg: "There's a tavern in the town", door Bitter Kid and his Gang.

Een afscheid in de kroeg: 'A tavern in the town' door Bitter Kid and his Gang en u hoorde 'Adieu, adieu' en 'the best of friends must part'. Ook van je beste vrienden moet je eens afscheid nemen. Je ontkomt nooit aan afscheid nemen - eens, ooit en van meer dan een iemand. Er zitten zelfs verplichte kanten aan, wat je als kind al moest leren. 'Zeg eens dag met je goede handje!' Dat is dus de rechterhand.
Rechts dùs, omdat het riekt naar oeroud bijgeloof, waarbij de linkerhand de mindere is en zelfs een ongunstige, een sinistere bijbetekenis heeft. Het woord 'sinister' komt van de term 'links' via het vroegere Latijn.

Een ander bijgeloof schrijft voor dat, als je bij het binnenkomen per ongeluk twee maal de hand van je gastheer of gastvrouw schudt, je bij het afscheid óók weer twee keer de hand moet schudden. Op die manier kun je het ongeluk vermijden, dat je anders had opgeroepen. Echte 'Quatsch' ten afscheid.

Bij het afscheid nemen gelden ook plichtplegingen die meetellen in het sociaal verkeer. Wel of geen handenschudden bijvoorbeeld; de hoogste in de pikorde maakt uit wie een hand krijgt en wanneer. Het maakt nogal wat uit of je bij het binnenkomen wel handenschudt en bij het weggaan niet, of omgekeerd. Een slap, klam handje vormt altijd een lullig afscheid, wat je d'r ook bij zegt.

Er zijn soorten afscheid die vaak voorkomen, zoals van een stagiaire die een bedrijf met stageplaats verlaat. Grote bedrijven hebben daar eigen regeltjes en afscheidsvormen voor. In de tijd van de gilden, waar hele ambachtsgroepen in verenigd waren, moesten de leerjongens ook een voorgeschreven periode bij vaklieden in de leer. De meester zorgde dan voor kost en inwoning en de leerperiode. Hij was ook verplicht zo'n leerling op te nemen.
Na een bepaalde tijd, of na het afleggen van en proef moest de leerling naar een volgend adres. Hij zat dan vaak onder de knoet, want de meester was echt 'heer en meester'. In Duitsland bestaat het systeem bij sommige beroepen nog. Ik zag zelfs winkels waar de specifieke bijbehorende kleding werd verkocht. In bijzondere gevallen is het tijdens zo'n vakleerperiode zelfs verboden om binnen een zekere straal van je woonplaats te komen. Die periode van rondtrekkend leren heet in Duitsland 'Wanderschaft'.
We troffen in Gündelsheim aan de Neckar een restaurant-eigenaar/kok die jarenlang buiten Duitsland het vak had moeten leren, eer hij terug kon komen.
Uit deze oude traditie zijn vele Duitse Wanderlieder voortgekomen.
We horen een paar korte voorbeelden, waarin de leerling afscheid neemt en verder trekt. Hij durft nu wel te zeggen dat het 'Speck und Kraut' bij de vrouw van de meester niet te vreten was: 'Es,es, es und es' gevolgd door 'Jetz reisen wir zur Tor hinaus', door het Rolf Berry-koor.

U hoorde enkele Duitse 'Wanderlieder', door het Rolf Berry-Chor van de LP 'Hinaus in die Ferne', waarin het reguliere weggaan en afscheidnemen bezongen werd. Met name het lied van de gezel die naar een volgende leerplaats moet is aardig. Hij vond het eten bij de baas in Frankfurt maar niks: Frau Meist'rin, Leb sie wohl. Ik zeg je 't nu maar recht in het gezicht: ihr Speck und Kraut das smeckt mir nicht! Dat is nog eens Aju zeggen...

Er is één dag in de week waarop we een speciale afscheidgroet gebruiken. Op vrijdagmiddag wensen we anderen een Prettig Weekeinde of Goed Weekeinde toe. Prettig en Goed, daar is wat mee zodat de Taalkalender er een zelfs eigen blaadje aan wijdde.
Prettig hoort bij het einde van een gesprek en past dus bij de afscheidsgroeten. Zeg je 'prettige vergadering', dan ben je er zelf niet bij. 'Prettige vakantie' wordt juist door de achterblijvers gezegd. 'Prettige dag' hoor je minder, wel 'prettige dag verder'. Daarin wordt dat afscheid weer benadrukt.

Goed wordt vooral gebruikt bij welkomstgroeten: van goedemorgen, goedenmiddag tot en met goeiendag. Alleen 'goedenacht' vormt een uitzondering, omdat het meer als afscheidsgroet bedoeld is. Zeg je 'prettige nacht', dan zit er vaak een vette knipoog bij en op zijn minst enige bijgedachten.
Goede- en nog wat, heeft volgens de Taalkalender ook nog een beperking: het kan alleen in groeten voor perioden van minder dan een etmaal gebruikt worden. 'Goeiendag' is goed, 'goedeweek' en 'goedemaand' klinken uiterst vreemd.

Over 'Goodbye' zegt de Nederlandse Taalkalender niks. We laten daarom Vera Lynn aan het woord met 'From the time you say goodbye'.

Tja, goeiendag en tot ziens zeggen kan op veel manieren. Vera Lynn deed het met haar 'From the time you say goodbye' professioneel en 'old fashioned'.
U hoorde al hoe verschillend je ten afscheid kunt groeten - en ook hoe dat aankomt, hoe dat overkomt. Jongvolk heeft zijn eigen taaltje en een bekende dialectgroet in deze contreien kan desondanks als wel 'heel erg plat' beoordeeld worden. Het hangt gewoon van de omgangsvormen af, in welke sociale groep het zich afspeelt en tegen wie je het hebt.
Verder verandert het groetpatroon geleidelijk aan in de tijd. De nette en complete afscheidsgroet 'goeiemiddag mevrouw of meneer' was in 1977 al op zijn retour. Het werd korter: 'dag mevrouw', wat toch nog een tweewoordengroet was. In deze jaren is die vorm van groeten vrijwel verdwenen. Goedemiddag is nog het enige restant, volgens onderzoek door de vakgroep Algemene Taalwetenschap en Dialectologie van de Nijmeegse universiteit in 1995. Ze hadden vergelijkingsmateriaal, want in 1982 en in 1977 waren de groeten ten afscheid ook al eens nagegaan.
Niet dat het groeten helemaal verdwijnt, het wordt wat informeler, wat losser kun je zeggen. De enige groet die ècht is afgeschaft in Nederland, is de verplichte militaire groet waarbij een mindere in rang de meerdere moet groeten door middel van het salueren (hand aan de pet). Waarbij de hogere in rang ook verplicht was de groet te beantwoorden - wat wel eens uit de klauw liep. Ik herinner me een opleidingsklas in Breda die een gehate vaandrig het leven zuur maakte als hij in de stad een boodschap deed. Er liepen hem onopvallend toevallig wel zo'n dertig man voor de voeten, die hem zeer consequent en correct bleven groeten - tot hij afnokte met een lamme arm en een kwaaie kop. Saluut en de rambam verder, zal hij gedacht hebben.

Nou, dat was even een zijsprongetje. Terug naar het dagelijks groetverkeer tussen u en mij en de rest van de wereld. U hoorde al een opsomming van manieren van dag zeggen, die enkele ondervraagde slachtoffers spontaan moesten ophoesten, met de microfoon onder de neus gedrukt. Hoi en hoie, doeg en doei -ontzettend doei zelfs- en puut he, kwamen over de lippen. De eerstgenoemden staan dan ook in de toptien van de meestgebruikte groeten, volgens het taalonderzoek wat ik net noemde.
Landelijk bleken de drie meest gebruikte vormen Doei, Dag en Tot Ziens te zijn, gevolg door Houdoe, Hoi en Hoie, Doeg en Hai of Haie en Tot Morgen, Prettige dag (of weekend) en Zie je. Doei dan komt wel 5x zoveel voor als Tot Morgen.

Ik ben eens gaan navragen bij enkele winkels wat daar de ervaringen zijn met het dag zeggen, als de klanten weggaan. Niet alle gesprekken bleken technisch geschikt voor uitzending, maar u hoort een selectie. Luister naar de ervaringen van Dieneke Stoffers van het Tabakswinkeltje en van Henk Doedens in zijn platenzaak. Direct daarna bezingt Johan Raspe op de CD 'Sapmeer is aans' wat hij terugzegt als ze Doei of Hoi zeggen: eenvoudig Moi!

Duidelijke zaak, Johan Raspe zingt op de CD 'Sapmeer is aans' gewoon Moi; voor hem geen Hoi en Doei.
We hoorden al dat er verschil zitten in groeten bij het weggaan. Jongeren, oudere jongeren, jongere ouderen en de uiteindelijke senioren gebruiken een eigen taaltje bij het dagzeggen. Of het verschil in beleefdheid genoemd mag worden? De middenstanders signaleren wel dat ouderen beleefder zijn - of misschien meer aandacht aan een groet geven, maar er wordt niet gezegd dat jongeren onbeleefd zijn.
In principe is al het personeel in een winkel getraind op vriendelijkheid, waar het groeten duidelijk bij hoort. Een welkom bij het begin, een afscheidsgroet bij het weggaan. Meestal is dat Bedankt en Tot ziens. U hoorde Henk Doedens nog zeggen dat Tot Ziens ook op de kassabon stond.
Zegt een klant zelf geen gedag, maar wordt wèl ten afscheid gegroet, dan volgt er vaak nog wel een kort 'Ja 't zelfde'. Een soort zelfcorrectie.

Kijk, een dèftige beleefdheidsformule als 'Ik heb de eer u te groeten' is gewoon verouderd en doet zelfs archaïsch aan. Toch wordt hij soms gebruikt, maar dan meer badinerend bedoeld (gewoon Moi zeggen verveelt ook een keer!).
Je hoort ook dat bij bepaalde groepen - clubs, verenigingen, sportteams, studenten, beroepsgroepen, streektaalgenoten - een eigen vorm van afscheid nemen heerst. Puut hè, is een inheemse groet onder Drenten en Groningers. Daarbuiten herkent men het niet als afscheidsgroet. Puut hè, wordt zelfs verbasterd tot Puudel hè, of de Puudel. Stomtoevallig kwam ik als groepsgroet bij het weggaan 'Nou de keutel hè' tegen. Nooit eerder gehoord, maar bij de voorbereidingen van dit programma - je praat zo met deze en gene- bleek het wel gehoord te zijn op drie verschillende plaatsen in het Noorden. Waarom? En waor 't vot kump? Geen idee. Het is in elk geval nog niet onderzocht door taalkundigen.

Dat is wel gebeurd met de 36 verschillende afscheidsgroeten, waaruit men ook de toptien heeft samengesteld. Ze weten we dat Doei en Doeg vooral door vrouwen gebruikt wordt. Mannen zeggen vaker Tot ziens, Houdoe of Tot morgen. Als je het per leeftijdsgroep bekijkt, rolt er Doei en Houdoe uit bij tieners en twintigers, Dag door dertigers èn zestigers en Tot Ziens bij veertigers en vijftigers. Het is maar een steekproef geweest, maar toch.
De taalstudenten van de Nijmeegse universiteit ontdekten nog meer. Doeg wordt door Noordelingen vaak gebruikt en Houdoe, juist: door de Zuiderlingen. Doei en Houdoe hoor je meer tussen bekenden onderling, terwijl Dag en Tot ziens vooral een groet tussen onbekende is, of zoals wij hoorden - in een enigszins neutraal zakelijk verkeer.

Doeg en Doei zijn in Brabant nog niet eens zo lang favoriet, terwijl Houdoe als oorspronkelijk Brabantse groet landelijk populair is geworden. Dat begon in de jaren tachtig, nadat premier van Agt er mee koketteerde. De identieke Twentse groet Hold-oe hoor je uitsluitend in Twente en tussen Tukkers in den vreemde.

Aardig is dat het Drents Dialectwoordenboek drie afscheidsgroeten opgenomen heeft: Aju, Salut en Tabé. Je hoort ze echter niet veel. Alleen Tabeh lijkt mij nog een gangbare groet van met name de oud-Indiëgangers, waarvan elk dorp er nog wel een stel van heeft. Zij zijn al dik in de vut of met pensioen, zodat Tabé op den duur zal wegslijten als afscheidsgroet. Gelukkig is deze groet wel vastgelegd en bezongen. Luister naar Wia Buze met het Eelder Shantykoor in 'Tabe, mien laiverd'.

Een afscheid van de familie voor vertrek naar huis met 'smok,smok,smok' nadat Wia Buze samen met Eelder Shantykoor 'Tabeh, mien laiverd' zong.
Of er bij een afscheid wel of niet gekust wordt, hangt van het gebruik ter plaatse of in de groep af. Meestal is een warme hand niet meer genoeg en wordt er ook gesmokt: drie keer. Wie verkeerd mikt, maakt brokken. Ik heb iemand met een dik blauw oog zien rondlopen na een puntige botsing met een bril bij het om- en om kussen.
En - is het waar dat vrouwen vaker roepen 'En nou wil ik kussen' bij een gewoon afscheid? Vorige week mocht ik voor het eerst een 'accolade' oefenen, zo'n beren-omarming drie keer om-en-om, zoals bij Franse en Russische presidenten. En dat bij een gewone verjaardag en met een Drent nog wel... ('t Wodt nog wal wat met oons op 't plattelaand!).

Er zit verandering in het groeten ten afscheid, daar waren we het over eens. Toch zitten er nog oude elementen is, zoals heilwensen als Goeiedag, Veel plezier en Het Beste verder. Echte heilwensen zijn ook Houdoe, Hold-oe, Hou-je en Houdjes, wat allemaal betekent Hou Je Goed. Volgens de taalonderzoekers zit dat aspect ook in onze groeten met een buitenlands tintje. Wie Adios zegt, en Adieu haalt via het Spaans en Frans Onzelieveheer erbij, want je beveelt bij het afscheid nemen iemand in Gods hoede aan. Adie, Aju, Ajuus, Ayo en ook Tjeu en het Duitse Tchüs horen hierbij.
In het Engels zou Goodbye als groet voortgekomen zijn uit de heilwens 'God be with ye'. Als Nederlanders moeten we dat gewoon vinden, want op onze gulden en rijksdaalder staat immers ook 'God zij met U'.
Wie Salut zegt, gebruikt een Franse wens voor een goede gezondheid en wie bij het weggaan 'de Mazzel' zegt, wenst iemand op zijn Hebreeuws voordeel en geluk toe. Ongeveer de helft van de bekende afscheidsgroeten blijken een heilwens in zich te hebben. Een kwart van de groeten verwijst simpelweg naar een tijdstip van weerzien. Gewoon: Tot ziens, tot kijk, tot volgende keer, of see you.

Er zijn ook afscheidsgroeten die niet zo makkelijk op een bekende wens zijn terug te voeren. Hoi en Hai zijn niet naspeurbaar, net als 'Toedeloo' wat uit het Engels gehaald is. De jongerengroet 'de Ballen' is onderwerp van studie geweest, maar de taalonderzoeker gokt naar de diepere betekenis. Iets in de geest van iemand kracht toewensen, waarbij die ballen dan de kloten zijn. Iemand met kloten heeft kracht en pit. Ook een heilwens eigenlijk, als dat zo is.

Nog enkele buitenlandse termen, voor we afscheid nemen. Ciao bij het weggaan is verbasterd uit het vroegere Venetiaans. Het betekent van oorsprong slaaf en de groet is dus eigenlijk: Ik ben uw nederige dienaar. Bij het naspeuren van groeten en hun betekenis kwam ik erachter dat ik heel vaak verkeerde dingen heb gezegd. 'De Rambam' zeggen bij het weggaan is geen dag zeggen, maar iemand verwensen met 'Verrek maar' of 'Werk je maar te barsten'. Het komt uit het Bargoens en is een samentrekking van de naam (rabbi moshe ben maimon) van een middeleeuwse rabbi met een niet zo beste reputatie.
Dat heb je dervan als je niet weet wat je zegt, als je zomaar een afscheidsgroet uit de voorraad plukt.

Ik sluit dus maar af met een duidelijk 'Het Beste verder' en 'Vaarwel'. Mooier nog: ik laat het zelfs zingen door Roger Whittaker: 'The Last Farewell'.

Het echte afscheid in 'The Last Farewell' door Roger Whittaker, want deze maandelijkse aflevering van het ontspannen, informatieve programma 'Van Dingen & Deuntjes' loopt naar zijn eind. Als u de teksten nog eens wilt nalezen, dan kan dat op Internet. (maar dat weet u al! -red.)
Het duurt even om alles om te batterijen, maar onder de naam van de samensteller kunt u daar na een week of wat alles terugvinden. Alle 'Van Dingen & Deuntjes' -uitzendingen komen daar trouwens terecht en dit is de zevende alweer.

Het ging vandaag over 'Afscheid nemen, van vaarwel tot de ballen'. Tekst, samenstelling en presentatie deed Jan Tuttel. De muziekkeuze ging weer samen met Henri Kremer en Bart Nijstad. De techniek was vandaag in handen van Erik Francke.

In augustus, op de laatste zondag van de maand is dit informatief programma er weer. In die zomermaand gaan we varen. Het thema is dan: Scheepvaart, schepen, schippers, schipsloten en shanty's.

Omdat dit nog steeds de uitzending over het thema 'Afscheid nemen' is, doen we dat ook uitgebreid. Op de tonen van de Dunoon Barn Dance van 'Bobby Crowe and his Band', met melodieën die allen 'Farewell to Scotland' heten, repeteren we alle 36 afscheidsgroeten die wetenschappelijk onderzocht zijn.
Dus: Doei, dag, da-ag, tot ziens, houdoe, hoi, hoie, doeg, hai, haie, tot volgende keer, prettige dag verder, ik zie je, groetjes, ajuus, welterusten (aj - foutje: Huub Bremmers komt eerst nog met prima muziek van toen), de mazzel, bye, tot kijk, hou je, tot dan, aju, ciao, adieu, adié, toedeloe, ayo, de groeten, veel plezier, see you, ik ga jou zien, houdjes, de ballen, tchüss, nog een fijne dag, ik ga, goedemiddag, tjeu, adios, salu.
Nou tabé dan maar!