| Luiken Ontloken
Er is iets
eigenaardigs met luiken voor de ramen. Ze zijn bedoeld om het venster te
sluiten, om aantal goede redenen. Meestal blijven ze open. Wanneer heeft u voor
het laatst iemand de luiken zien dichtdoen? Misschien in Frankrijk of Duitsland,
maar niet in Nederland. Toch zijn er genoeg luiken en blinden bij boerderijen,
burgerhuizen, deftige huizen 'van stand' of bij afgelegen herbergen. Sommigen
dragen luiken van oudsher; anderen brengen op hun nieuwbouwhuis weer luiken of
blinden aan. Ook die blijven open, want hier is het gevelornament van functie
veranderd. Het zit er voor het 'mooi'. Dan wordt de zaak egaal van kleur
gehouden, of met zoekt fraaie kleuren uit. Er is dan geen binding met de
traditie in een streek of met de historie. Het lijkt een eenvoudige zaak, luiken
aan huis. Wie er op let en er over leest, merkt dat het niet zo simpel is. Wel
interessant, dus ontluiken we een onbekend terrein van blinden en luiken. We
gooien ze open. Vensterluiken dienen
om koude of warmte buiten te sluiten en om ongewenst bezoek te weren. Een
hedendaagse luikenmaker adverteert er mee 'tegen ongewenste inkijk'. De
traditionele houten luiken zitten met haken vast aan de muur als ze opengeklapt
zijn. Gaan ze dicht, dan zijn ze van binnen te vergrendelen. Als ze open mogen,
worden ze van binnenuit opengeduwd. Bevlogen auteurs zeggen dan "Zij stiet
de vensterluiken open". In 1998 kreeg de Vlaming Paul de Wispelaere de
Prijs der Nederlandse Letteren. Bij de prijsuitreiking roemde de minister zijn
werk en citeerde één zin, waar hij verrukt van was. En jawel: - er kwam een
vensterluik in voor! Het heeft dus wel wat. Langdurig gesloten luiken geven een
pand een doods uiterlijk. Als ze nog iets bewegen, lijkt het erger. In
Eurodisney is het spookhuis dan ook voorzien van (computergestuurde!)
klepperende vensterluiken. Vooral historische
panden hebben luiken, maar ook ruilverkavelings- en 'wederopbouwboerderijen'
kregen eerst nog vensterluiken. Vooral waar men aansluiting zocht bij een
streekkarakter. Waar veel adellijk bezit en landgoederen zijn, zie je dat de
luiken dienen om het eigendom aan te geven. In Twente en Gelderland hebben de
pachtboerderijen en dienstwoningen van jachtopzieners of boswachters luiken in
de kleuren van hun 'heer'. Je ziet in een oogopslag of het erve (of woonhuis)
behoort aan de Graaf van Rechteren op Huize Almelo, of bij het bezit van kasteel
Weldam of Twickel hoort. De natuurbeschermingsorganisatie Het Gelders Landschap
volgt die traditie. Al haar panden dragen luiken met het geelrode embleem. eerder verschenen in 't Nieuwsblad van het Noorden, 27 februari 2001
Copyright 1995 - 2008 Han Tuttel. All rights reserved.
|