Poorten

Niets ergers en niets nuttigers dan poorten, want een poort regelt de toegang tot een bepaald gebied of domein. Wie toegang wenst, moet door de poort. Wie geen pottenkijkers wil, houdt de poort gesloten. Heel lang waren poorten voorbehouden aan huizen van stand en verdedigingswerken,  waar ze functioneel waren. Toen de nuttige tijd van stadspoorten voorbij was, werden ze afgebroken als sta-in-de-weg. Kasteelpoorten gingen open om toeristen toegang te verschaffen. In de loop der eeuwen is het allemaal opener geworden. Toch heeft een deftige poort allure. Daarom bouwen nieuwe landgoedeigenaren en bezitters van buitenhuizen weer poorten bij in- en opritten. Net als voorheen worden er ornamentjes aangebracht, waarbij de leeuwtjes 'het nog best doen'.  Een moderne aanpassing is de ingebouwde verlichting in de gemetselde poortjes. Even hedendaags is degene die er vervolgens met de auto in slaagt om het poortmuurtje te kraken. Koetsiers hadden daar vroeger minder last van, omdat bij inritten altijd dikke schampstenen lagen. Poortjes zijn in elk geval weer in de metselmode, hoewel mooie houten en smeedijzeren sierhekken ook in trek zijn. Let eens op de versieringen, zoals beeldjes (o.a bij Hooghalen) of verblindende lampen er boven op (vrijwel overal). Sommige opritten zijn puur voor de sier, want een ketting of dikke steen belemmert de entree (o.a. te Rhee).

De oude havezaten en deftige huizen hadden vrijwel altijd een oprijlaan. Als het 'huis van stand' ver van de openbare weg lag, diende de poort ook om indruk te maken. De poortpilaren werden zowel fors als sierlijk, zoals bij De Braak in Paterswolde. Ook plaatsten de bewoners van een voornaam huis hun wapen op de poort, wat omstreeks 1910 gebeurde bij het Huis Overcinge te Havelte. Op de toegangspoort werden schilden met de wapens van Kymmell en Linthorst Homan geplaatst. Een beroemde poort is die van Huis Vennebroek te Paterswolde. Deze poort kreeg van de bevolking de naam 'Pottenpoort' vanwege de stenen vazen bovenop. Ze zijn versierd met afbeeldingen van kinderen, wat ooit leidde tot het verhaal dat daar de kindertjes uit komen. De (herbouwde) poort dateert uit 1913 en staat sinds 1939 op zijn huidige stek. Naar verluidt is in de poort een fles 'met inhoud' ingemetseld. Henk Hack vertelt er meer over in zijn boek 'Mensen & Monumenten in Eelde'. Net als bij het Huis 'Bosch en Vaart' aan het Noordwillemskanaal is de naam hier ook op de poort aangebracht. Op de Leeuwenpoort van Huis Vennebroek staat een leeuw (jawel) als schildhouder, met het wapen van de familie Camphuis. Het is aardig om de klassieke poorten van havezaten en borgen in 't Noorden te bekijken. Ligt het voorname huis dicht aan de weg, dan is er eerder sprake van een sierhek, bijvoorbeeld bij 'Overcingel' te Assen.