De wraak van 'Overcingel'

In wat veur nen tied, of wat veur nen seizoen je ok in Assen wezen mut, 'n visite an het 'landgoed Overcingel'  is aajt nen verrassing, Het is ok twee dinge tegeliek: officieel natuurmonument  en 'Hoes van Stand'. Ie könt der terecht aj nen wandelkaart aan de deur van het deftige hoes koopt. Aj lid bint van Natuurmonumenten krieg ie 'op vertoon' van oen lidmaatschapskaart nen gratis wandelkaart veur het landgoed. De leu daor kiekt wal of je de kaart bie oe hebt! En terecht.

Het hoes hef nen hele geschiedenis achter de koezen en hef heel wat metmaakt in dee twee-en-een kwart-eeuw. Het 'Hoes Overcingel' is daor in 1778 henzet deur de toenmalige Ontvanger-Generaal van de Landschap Drenthe, Johannes van Lier. D'r is naotied nen heel gedonder west um schulden en politieke trammelant, zodat op nen zeker moment allennig de zeun Joannes Henricus Petrus van Lier op Overcingel woonde. Hee har het vrij holden kunt van gedwongen verkoop. Dizzen man wodden nen belangriek figuur in Drenthe. Vanof 1788  was he rentmeester van de Domeinen, he zat as 'raad' bij de Etstoel en he zat in de Commissie van het Departmentaal Bestuur van Overijssel ('tot de dagelijkse adminsitratie der financiën in Drenthe'). Hee kwam in 't gemeentebestuur en schupten het tot burgemeester van Assen van 1809-1811. Kiek: zonnen kerel döt het good, òf hee döt wat te min. Dan jaag ie leu tegen oe in 't harnas.

Wiederop in de geschiedenis haj Hendrik van Lier, den ok belangrieke functies har. Advecaot, netaoris, lid Provinciale Staten, ofgevaardigde van Drenthe in de Eerste Kamer, veurzitter van de Liberale Kiesvereniging, gecommiteerde bie de Drentsche Kanaalmaatschappij en meer van zukswat. Dat speulde tot 1904, toen he op Overcingel kinderloos oet de tied kwam. Zien naam gung over op de jongs van de bevriende familie Lels, die toen officieel 'van Lier Lels' gungen heten. Dee leu woont nog op 'Overcingel'. Mar of ze ok in de smiezen had hebt, wat der vrögger achter het hoes gebeurd is?

Het landgoed Overcingel, officieël natuurmonument, is lang zo groot nich meer as het west is. Het olle zeekenhoes hef nen stuk bos kost, net as de weg naor 't spoorstation en de andere bouwerij der umtoe. Het is nog 'n wonder dat d'r 5 hectare natuur overbleven is. Het parkbos hef allerhand vogels. Ie heurt aajt wal boomklevers en vinken en mezen. Heel mooi is in 't veurjaor de rieke bleui van crocossen en ander bollengood. Dan mag elkeneen oet Assen trouwens veur niks kommen kieken, zunder wandelkaart.

Aj achter het hoes en de schure komt, bi'j geliek in een landgoed dat nen Engelse anleg hef. Met grachten, lanen, paden, gazons, glooiingen, oetkiekpunten en zowat. De tuinarchitect Roodbaard is d'r in de 19^de eeuw drok met west. Achter het hoes en de grote schuren steet nen onmeunig dikken kastanje. Zien takken hangt zwaor over het pad en he zat dit naojaor barstenvol kastanjes. Het knetterde oe op de kop, aj nich oppasten! Hol dizzen boom in de gaten. Blief d'r eem bie stil staon, gewoon stil lustern. Concentreer oe op den dikke boomstam. Nou, hej 't heurd? Nee? Dan za'k oe wat vertellen.

Het geval wil dat in de olle tied wat jalouzie ontstond bie aandere families in Assen. Veural leu die zich heel wat verbeelden, maar toch leger op de sociale ladder stunnen, zeg mar. Of dee wal bemiddeld waren, maar slim dom en ofgunstig. In zukke breuinesten 'van ongenoegen', ofgunst en scheefkiekerie komt zwakke broeders op rare gedachten. Twee breurs oet nen 'nich nader te noemen' geslacht hadden zich wat in de kop haald. Het mut omstreeks beginjaoren veertig west wezen (de van Lier Lels-familie was d'r net komen wonen) dat beide knapen inbrekken wollen. Ze meenden dat er kostbare sieraden en gold- en zilverspul op 'Overcingel' wezen mus. Het was net oorlogstied en kostbaar spul wodden good votstopt, 'veur bettere tieden'. Ze dachten dat d'r wat in de grote schuur begraven was, of achter in de tuin bie 't hoes. Ze reageerden op nen gerucht. Of  't waor was, wussen ze nich. Kon ze ok niks schelen, want 'dee leu op Overcingel'  te grazen nemmen was nen 'historiche plicht'.

Op nen duustere nacht trokken ze vanof de spoorkaante het landgoed in. Ze kwamen de schure binnen, mar d'r lag en stun van alles. Zeuken en graven was onbegonnen wark. Een bleef op de oetkiek staon, de ander trok achteroet de tuin in. Kieken bie dikke bomen, want daor -meenden ze- verbarg je ok spul. "Dan kuj 't aajt weervinden". De rover klum in de dikke kastanje um te kieken of daor wat tussen de brede zijtakken votstopt was. Hee hef het nooit zeen kunnen: hee gleed oet, knapte op de kop de boom in en klem tussen de takken en stammen. Zien kop kapot en derekt bewusteloos. Hee zal wal gauw dood west wezen, maar was ok onzichtbaar wodden van onderof. De oetkiek widerop heurde niks, zag niks, vun nargens enig spoor van zien breur en vluchtten schietensbenauwd vot.

De dikke kastanjeboom is intussentied zo'n dikke vieftig jaor verder greuid. Met dat liek d'r middenin ... Daorum: as 't flink weeit, dan kraakt dizzen boom met zien zwaore zietakken völ slimmer as elken andere boom. Het kraakt ok eigenaardig, 't is 'de wraak van Overcingel'

Harmjan van Steenwijk

(Drentse Courant/Groninger Dagblad 14/10/00)