Verhalen van Harmjan van Steenwijk



Waorum Papenvoort?

"Kiek", zee Geertjan Stevels, "aj de toren van Rolde mar eenmaol in de smiesterd hebt, kom-ie good terechte". Het gezelschap, manvolk van autochtone snit, nikkopte en zweeg vedan. Zölfs nen klein keend kon begriepen dat nen hoge karktoren vanof het vlakke laand nen baoken wezen mus. Nen wegwiezer in het barre Drentse laand van heidepollen, veeentjes, ongeregelde struukerij en ander ongerief veur reizigers in olde tieden. Daor gung 't gesprek over, hoewel veural Geertjan aan het woord was. Zien redevoering tot de aandere bestuursleden van de nog jonge lokale historische vereniging wodden omliest deur wiedse armgebaren. Geertjan Stevels was de voorzitter en he har totaal gin meuite um zich in het verleden te verplaotsen.. Volgens zien vrouw, zol-he het leefst Batavier wezen. In een historisch openluchtspel of zo - maar noe bint wie bie met de 'verbörgen agenda' van de veurzitter bezig. Het bestuur har d'r gin weet van. De crême de la crême van de lokale historische vereniging stun argens tussen Borger en Rolde. Ze heulden zich bezig met de herkomst van de plaatsnaam Papenvoort.  De sage van Sinninghe zegt, dat daor nen priester verzopen wezen zol, toen ze hum votjaagden oet Borger. De lokale kenners vunnen dat mar nen vrömd verhaal. Nen priester löt zich nooit votjagen, umreden dat-he aajt onderdak kriegen kon. Zeker in de tied van véur de Reformatie. Naotied keken ze wal oet hoe ze reisden en waor ze hen gungen. Ze zochten allennig vertrouwde adressen oet, toen heel d'Olde Lantschap ineens tot de gereformeerde staatsgodsdienst verordonneert wodden.

Alle pastoors, kapelaons en vicarissen mussen end 16de eeuw overstappen op de calvinistische leer, anders raakten ze heur baon, inkommen en onderkommen kwiet. De Staat nam het karkelijk bezit over. "Dat mut nen mooie flikkerij west wezen", meenden Derk Boertien, Grunniger van geboorte en old-diaken van het NH kark. "Zukswat flikt ze nou niet weer". "Wocht mar of tot oe nen stuk of wat Talibaan in de wege komt", waorschouwde Hendrikus Vos, den overspannen het onderwies verlaoten har en noe het geweten was van een lokale splinterpartij. Zien verklaoringen van het wereldbeeld evenaarden dee van Hilterman van vrogger. Hendrikus vatten de discussue van 't leste halfuur samen met "Verget dennen verzopen priester mar. De naam Papenvoort slöt wal op nen voorde, as deuwaadbare plaats bij 't loopie hier. Het zal vrogger veural 's winters slim nat west wezen. Mar waorum zit wie vast an den paop?".

Ze gungen nog even de feiten bie langs oet de karkhistorie. De toren van de Rolde dingspilkark was midden 15de eeuw al bekend. De kark ok, want in 1598 noa de Reformatie mussen alle Roomse versieringen d'r oet sloopt wodden, op last van hogerhand. Resten van beeldengroepen hebt ze later bie opgravings weervunnen. De leste pastoor, Melchior Arnhem, schakelde over naor de gereformeerde leer. Op bevel van 'sijne genade' graaf Willem Lodewijk wodden in augustus 1598 alle Drentse priesters bie mekaar haald. Zien vertegenwoordiger Everhard van Reydt, een machtig man, regelde dat. D'r kwamen d'r 21 en 11 bleven vot. Dree priesters wollen direct overgaon tot het nije geleuf. Ze mussen toch nog een soort examen ofleggen veur de classisvergadering. De Gereformeerde eisen veur de zieleherderij lagen hoger dan de Roomse. Verscheiden paopen kwamen in opstand met protestbreeven vanwege verlees van baon en inkommen. Oeteindelijk zolden ze 'een eed van trouw aan de Republiek' ofleggen mussen, wat de RK-geestelijken weigerden umreden dat ze gewoon Drent met de Drenten waren en dee heufden dat nich.Van Reydt verleur zien geduld, zag toen alle paopen as spionnen en wol ze geliek het laand oetschuppen., zo schreef he aan zien hoge baos Stadhouder graaf Willem Lodewijk van Nassau.

"Argens in dee tied mut d'r hier was gebeurd wezen met de  RK-geestelijken, dee toen wat oet het zicht blieven mussen", zee Derk. Hendrikus Vos zag dat ok wal zitten. Veurzitter Geertjan Stevels veulde dat ze de waorheid naoderden. Het raodsel van de naam Papenvoort zollen ze vandage nog ontsluieren. Het was Hendrikus, den oetreup "Ik zie het veur mie. Mie ducht dat ik wéét, ja gewoon anveul, wat of d'r hier passeerd is!". Zien stem sleug over. "Goa deur jong", moedigde Derk hem an. Hendrikus haalde aosem en vertelde: "De paopen waren nao de Reformatie nog lange neet klaor met heur olde wark. In 1602 kwamen d'r klachten over nen paop den illegaal godsdienstunderwies gaf in de buurt. In 1603 bint d'r klachten over nen paop den zich met het wark van de nije predikant bemeuit. D'r is spraoke van nen Grunniger Jezuiet, den ok illegale praktijken deu. In 1631 wodden zölfs in Anloo de mis bediend, thoes bie vrouw Huizinga."

"Het mut zo gaon wezen: Toen Stadholder Willem Lodewijk de paopen oet heur wark schupte, bleef de olle harde kern bie mekaar en gung RK-beelden en ander kostbaar karkegoed in veiligheid brengen. Nen soort smokkelderij, waor ze nich armer van wodden. Heur vaste route gung deur natte beeklanden van 't Andersche Diepje, waor as mar één veilige deursteek was op nen voorde, de deurwaadbare plaats den je vinden kon met de karktoren van Rolde as baoken.. Dat was de Papenvoort. En 't mooiste is, dat dizze binnenroute later ok gebroekt is deur nen monnik oet nen Pruus, den in Rolde nen liefje har zitten, as hee veur nen inspectiereis in 't bisdom Grunnen wezen mus. Dizze Papenvoort is van alle tieden!".

En het hele bestuur van de historische vereniging ter plaatse knikte instemmend.

Harmjan van Steenwijk
(Drentse Courant/Groninger Dagblad 20/10/01)

 


Copyright 1995 - 2008 Han Tuttel. All rights reserved.
This material may not be published, broadcast, rewritten or redistributed in any form, including digital,
without the prior consent and written agreement by the author.