Goeiemiddag, even na de noen en u krijgt meteen al een informatief programma over Drinken en Dranken voor de kiezen. En ik weet niet eens wat u al achter de knopen hebt. Maar, geen probleem, we komen er wel uit komend uur.

Dit maandelijkse themaprogramma is in de wijnmaand oktober gewoon gewijd aan alcoholische dranken. In de voorbereiding hebben we de bron- en mineraalwaters toch maar buiten beschouwing gelaten. Het onderwerp van te drinken wateren en waters, bubbelwater of plat water, komt een andere keer aan bod als het over de markt van drinkwater gaat. Dat is een heel ander verhaal dan nu, waar we het hebben over wijnen, whisky, wodka en wat anders. Dat kunnen 'gebrande' wateren zijn, de sterke dranken, het gedistilleerd.  - Wat niet wegneemt, dat bij mij slechts een glas helder drinkwater staat om de stem soepel te houden -

Als je het over drinken en dranken hebt, moet je kiezen. Alleen een opsomming van wat er aan alcoholische dranken op de markt rondgaat, duurt al een eeuwigheid. Een bepaald product, zoals jenever is al in tientallen merken en smaken in de handel. En dan hebben we de bijnamen van allerlei dranken en de mixdrankjes als cocktails nog niet eens genoemd. Een hassebassie smaakt anders dan een Bloody Mary en een kriek drink je bij andere gelegenheden dan champagne. Straks meer over de dranken die zo aan bod komen.

Intussen hebben we het over het drinken zelf, het nuttigen van alcoholische dranken. De slogan van de industrie en handel is: Geniet, maar drink met mate. Wie 'aan de drank is', is te ver heen en kan als patiënt worden beschouwd, die een ontwenningskuur tegemoet kan zien. Wie, zoals ik een jonge carrièremaker trots hoorde roepen, zich "laatst stomdronken gezopen" had, is knap dom bezig. Zij, het was een jonge vrouw,  laat de controle over zichzelf schieten en kan dus eigenlijk nooit een verantwoordelijke baan aan. Dat kun je nu al voorspellen. Ze gáát onderuit.

Drinken hoeft geen probleem zijn, als je maar kunt genieten van een lekker product op het goede moment, op de goede plaats (bijvoorbeeld in goed gezelschap) en in de juiste maat. Een lekker drankje kan ook spanningen wegnemen. Het blijft een kwestie van evenwichtig wezen, want voor dat je er erg in hebt ontstaan gewoontedrinkers. Dit volk kan op een gegeven moment niet meer zonder alcohol en verzeilt dan alsnog in de problemen. Vaak wat je noemt 'sneu werk', met name voor hun eigen omgeving.

We constateren gewoon dat teveel drinken of zuipen ècht dom is, dat drankmisbruik slecht is en gegarandeerd tot ongelukken leidt en dat je dwaze mensen gerust mag verbieden méér te drinken. Autosleutels afpakken van mensen die hun maat niet weten, is ook aan te bevelen. Ik heb het één keer niet gedurfd en toen reed die kloot van een collega dus wèl tegen een boom.

Tot zover over de vervelende kanten van het drinken van alcohol. Er gaat een actie tegen verkeerd drankgebruik van start, dus wij hoeven het er verder niet over te hebben..

We houden het prettig en bekijken, besnuffelen en bespreken aantrekkelijk dranken, die tegenwoordig in overvloed verkrijgbaar zijn. Dat is handig, want overal waar dat niet verkrijgbaar of simpelweg verboden is, gaan mensen hun eigen drank brouwen of stoken. Er wordt ontzettend veel drank gesmokkeld, waarvan we nog verhalen kennen van de foezel die de grens overkwam. (Koffie ook. Maar dat is wéér een ander verhaal.) In elk geval wordt al zolang er mensen op aarde zijn, geprobeerd te genieten van een lekker drankje dat ook stevig mag zijn.

Waar gaan we het in dit uur 'Van Dingen & Deuntjes' over hebben? Welke dranken houden we tegen het licht?

We beginnen deze wijnmaand met de wijnen. Wat zijn de nieuwe ontwikkelingen en blijft Frankrijk het toonaangevende land voor de wijnen?  We vragen een restaurantmanager naar haar ervaringen met wat mensen bij het eten kiezen. Vervolgens verhogen we het alcoholpercentage en gaan naar wat sterkers. Whisky is een product, dat het vooral van zijn image moet hebben. Het bespelen van de markt is daarom een van de belangrijkste dingen, of die drank nu uit Schotland, Amerika of Japan komt.

Het gedistilleerd komt uitgebreid aan bod, waarvoor we terecht konden bij de heer Mies van Landsveld, hoofd marketing & export bij de Hooghoudt Distilleerderij, 'oet Stad'  vlakbij. Hij geeft de zachte G aan de Groninger producten mee, zoals u zult horen. Hij vertelt interessante dingen over de berenburg en over wodka. Met hem ben ik in de 'trekkerij' en in de 'rijperij' geweest. U hoort dat deel na half twaalf.

Voor we aan de wijn gaan, een lied vol ervaringen, gezongen door Frans Halsema: 'Moeder Alcohol'. 

Dat was Frans Halsema met het opgewekte, schrijnende lied over Moeder Alcohol.

Wij zijn in het programma aan de wijn toe, die op een eeuwenoude traditie kan bogen. In het jaar nul wisten ze al hoe je druiven als grondstof kunt benutten voor wijn. Intussen is de techniek van het wijnmaken zo ver voortgeschreden, dat wijnproducerende landen die voorheen als smakeloze bulkwijnmakers werden afgeschilderd, nu concurrerend zijn ten opzichte van de bekende, zeg maar, 'standaard' wijnlanden. Ook in Frankrijk zelf rukken de diverse regio's op, die vroeger alleen lokale wijnen en te versnijden massawijn maakten. Hoewel de wetgeving alles sterk vastlegt, slagen die wijnstreken er toch in om betere, lekkere en betaalbare wijnen op de markt te brengen.

Maar vóór we naar de 'nieuwe' wijnlanden en wijnregio's trekken, eerst wat meer over degenen die de wijnen tot zich nemen. Begin deze maand verscheen een statistiek van de Nederlandse wijndrinkers. In doorsnee dronken we vorig jaar 18,4 liter wijn, wat de staat 277 miljoen gulden aan accijns opleverde. Driekwart van alle wijn wordt thuis gedronken en meestal na het avondeten. Twee glazen is vaak het maximum, slechts 4% drinkt dan vijf glazen wijn of meer. Je moet kennelijk eerst wat groeien voor je wijnliefhebber wordt, want tweederde van hen is tussen de 35 en 65 jaar oud. Ook moet je wat beter gaan verdienen, want het merendeel van de wijndrinkers heeft een inkomen dat boven modaal ligt. Of je vrouw moet zijn, weet ik niet -maar er zijn wel meer vrouwen die wijn drinken dan mannen. Vrouwen lusten rode en witte wijn, driekwart van de mannen geeft de voorkeur aan rode wijn.

Er is heel lang gesteggeld over hoe goed of slecht wijn voor je is en in Duitsland hebben ze dat op papier gezet. Alle onderzoeken over effecten van wijn zijn 'gründlich' verzameld en samengevat. Dankzij het Weinhaus Bremeyer uit Einbeck -een bierstad notabene- kan ik het verder vertellen.

Natuurlijk hangt een en ander af van het alcoholgehalte (want alcohol moet immers in het lichaam afgebroken worden) en hoe je wijn nuttigt. Bij het eten of zomaar een glas. Bij vrouwen komt de alcohol sneller in de bloedsomloop, zodat zij wat zorgvuldiger moeten zijn. (Wijnconsumptie vertraagt de botontkalking wel weer. Zwangere vrouwen wordt trouwens afgeraden om überhaupt alcohol te drinken.)

Het mooiste is de 'Franse Paradox' - in wijndrinkende landen sterven veel minder mensen aan ziekten van hart en bloedvaten. Het met mate genieten van wijn pakt gezond uit; wijndrinkers met maximaal 2-3 glazen per dag leven langer, gemiddeld genomen. Wijngenieters zijn hierbij zelfs beter af dan geheelonthouders. Ook is bekend geworden dat wijn bij de maaltijd gunstig is, als je wilt afvallen. Het helpt beter dan menig vermageringsdieet. Zelfs voor diabetici zijn geschikte 'liebliche' wijnen in de handel, in Duitsland voorzien van een keurmerk.

Al met al verzamelde prof. Klaus Jung uit Mainz 11 positieve punten uit wereldwijd onderzoek, die het met mate genieten van wijn tot een aardig gezonde onderneming kunnen maken.

Wijn wordt dáár gemaakt waar klimaat en grondslag voor de wijnbouw geschikt zijn. Van de in Nederland gedronken rode wijnen komt 61% nog uit Frankrijk, gevolgd door Spanje, Zuid-Afrika en Italië. Vooral wijn uit Zuid-Afrika is sterk in opkomst. Sinds de apartheid is afgeschaft, mág het hier weer. De wijnboeren hebben moderne fabricagemethoden ingevoerd, waardoor de harde wijnen met soms aangebrande smaak zijn verdwenen. Menige wijn uit de Kaapprovincie kan nu wedijveren met Franse en Spaanse wijnen. Elke supermarkt heeft ze intussen wel -wat belangrijk is want tweederde van de wijnverkoop lóópt via de supermarkt.

De nieuwe landen winnen veld. Ze lopen in op de traditionele wijnlanden als Frankrijk, Spanje, Portugal, Italië, Griekenland en Duitsland. Totaal genomen komt 22% van de wereldproductie aan wijnen nu uit de nieuwe wijnlanden Zuid-Afrika, Australië, Californië en Chili. En daar zit heel wat lekkers tussen - ook nog zonder de duurte die aan Franse wijnen is gaan kleven.

Maar, tot nu toe hadden we het over de wijnen die thuis geconsumeerd worden. In de restaurants is wijn bij het diner min of meer 'vaste prik'. Het maakt een lekker bordje warm eten compleet. Bovendien is het een product met een goede marge voor de restaurateur. Welke wijnen drinkt men en is er verschil tussen jong en oud te merken? 

Ik vraag dat aan een expert en die heb ik gelukkig weer dichtbij: mijn schoondochter Alinda van Poolen, getrouwd met Tuttel jr. Beiden weer terug in Nederland na een jarenlange loopbaan in de horeca in diverse buitenlanden.

Alinda, manager food & beverage in vaktermen,  krijgt het woord na UB 40 met Red, red wine

Na UB40 met Red, red wine vertelde Alinda welke wijnvoorkeuren restaurantgasten hebben.

Conclusie interview:
(Fransen zweren bij hun eigen wijn en Engelsen houden het ook nog op Franse wijnen. In ons land is al meer wijn uit de nieuwe wijnlanden te krijgen, maar de oudere buiten-de-deur-eters hangen nog aan de traditionele en duurdere Franse wijn.
Jonge mensen durven vaker wat anders te proberen en komen bijvoorbeeld bij Zuid-Afrikaanse en Californiese wijnen uit. Ook tot hun groot genoegen. Restaurateurs proberen steeds vaker wijnen uit de nieuwe wijnlanden op de kaart te zetten.)

En vervolgens zong Jimmy Gilmer tot besluit Bottle of Wine.

We laten nu de wijn de wijn en richten de blik op een hoger alcoholpercentage, van 40 tot 43, 45%, jawel de whisky -of de whiskey. Je zegt hetzelfde, maar u hoorde natuurlijk in het tweede woord die extra e , toch?  Het staat duidelijk in mijn tekst: whisky met een y-grec aan het eind en whiskey met ey aan het eind en allebei zijn goed. Dat wil zeggen, het hangt van het land van herkomst af. Ieren en Amerikanen hebben whiskey met een ey, terwijl de Canadezen en Schotten alleen de y-grec gebruiken. De dranknaam whisky is geen beschermde naam, wel is de herkomstvermelding. In Nederland kun je geen Schotse of Ierse whisky maken, of Japanse of Canadese - wel puur Nederlandse en die kun je best een Schots-of-scheefklinkende naam geven.

De drank is een graandistillaat, waar gemoute gerst aan ten grondslag ligt. Er zijn echter meer grondstoffen zoals maïs, haver, tarwe en rogge. Per land verschillen de bereidingswijze en de regels, zodat Scotch of Schotse whisky anders smaakt dan de zelfde drank uit Canada. De eerste is straffer en heeft een rooksmaak, vanwege de turfvuren zegt men. In Nederland is Canadese whisky amper bekend, in Amerika is het al generaties de gewone whisky. De  Canadese fabrikanten zijn dan ook rijk geworden ten tijde van de Drooglegging in Amerika (1918-1933). De Canadezen zijn trots op hun blends, want hun graandistillaat wordt gemengd met neutrale alcoholen. Ook voegen ze aroma's toe, eer het vocht op het vat gaat rijpen. In Schotland is wettelijk bepaald dat de whisky minstens drie jaar op het vat moet liggen, voor hij de deur uit mag  De Scotch die u drinkt, zal meestal zo'n vijf jaar oud zijn.

Whisky is pas laat een trendy drankje geworden, waaraan de drinker enige status tracht te ontlenen. In de markt van sterke dranken is het inmiddels met 10% marktaandeel de tweede op de lijst, na jenever (met 38%). Nederlanders drinken de minder dure merken. Men let meer op de prijs/prestatie verhouding - zoals dat heet - en de Nederlandse whisky met de Schotse naam van Boomsma doet het daarom goed. De traditionele Schotse merken hebben in de periode 1981-1991 hun prijzen trouwens met 40% opgetrokken, zodat de wal het schip vanzelf keert. 

Enkele jaren terug hebben de marketeers van enkele whiskymerken geprobeerd hun afzet onder de jongere leeftijdsgroepen te vergroten. Niet met daverend resultaat, voorzover ik kon nagaan. De afzetmarkt in Europa is stabiel, zodat de meeste whiskymakers hun winsten moeten opschroeven in de nieuwe afzetmarkten in Azië.

Wereldwijd zijn er ruim 3000 whiskymerken, waarvan er in Nederland toch wel een stuk of 500 in de handel zijn.

Het is gekkenwerk om alle soorten en variaties daarvan te besnuffelen. Misschien is het slimmer om de wijze van drinken te bekijken.

Je hebt:
whisky soda - waar je dus sodawater, mineraalwater of drinkwater bij doet
whisky on the rocks - waarbij je de drank op een paar blokjes ijs schenkt
whiskey ginger ale - wat Amerikaans is, waarbij je Ginger ale of gemberlimonade op de pure whisky schenkt
whisky puur - met niks er in, maar met niet meer dan 40 gram in de tumbler.
Een glas whisky wordt nimmer volgeschonken.

En nog een variant, die goed bekend is: Irish Coffee. In een glas met een oor doe je een eetlepel bruine suiker, een glas Ierse whiskey en vult dat tot 1 cm van de rand op met gloeiend hete koffie, waar bovenop dan nog een laagje opgeklopte room komt.

Terwijl u daarover nadenkt, zingen de the Dubliners: 'Whiskey in the Jar'.
En the Dubliners haken af met Whiskey in the Jar - en u weet het nog: Ierse whiskey is met ey. Schotse niet.

Het is allemaal gedistilleerd en dat betekent niets meer of minder dan dat de alcohol verkregen is door distillatie uit een andere vloeistof, door scheiding bij verhitting. De truc is eenvoudig: water kookt en verdampt bij 100 graden Celsius en alcohol verdampt al bij 78graden C. Die alcoholdamp vang je op en dan heb je een basis waarmee je van alles aan dranken kunt maken, Het moet alleen een goede smaak krijgen en het alcoholpercentage moet omlaag naar de voorgeschreven maat.

Daarom zijn sterke drankfabrikanten dus distillateurs, want ze werken met distillaten. De alcohol zelf komt uit een alcoholfabriek of branderij. Dat spul kon je stoken uit allerlei grondstoffen, als ze maar vergistbare suikers bevatten. Die suikers worden door gisting omgezet in alcohol. De grote suikermaatschappijen in Nederland exploiteren ook een eigen alcoholfabriek, Nedalco.

In principe zijn alle soorten grondstoffen met suikers of met zetmeel te gebruiken: vruchten, aardappelen, granen, honing, rijst, suikerriet en noem maar op.

Die herkomst is ook de basis voor de indeling van de soorten gedistilleerd. Je hebt:
·        Moutwijn, van vergiste gemoute gerst, maïs en rogge en daarvan maakt men jenever en whisky
·        Graanspiritus of graanalcohol uit vergist ongemout graan en dat is de basis voor (ook) jenever, whisky en dry gin.
·        Fruit-alcohol, dat van vergiste vruchten komt (behalve druiven) en dat zit in dranken als Sliwowitz en Calvados.
·        Wijn-alcohol dat door distillatie van vergist druivensap wordt verkregen, waarbij je terecht komt bij Cognac en Brandy.
·        Aardappelalcohol - waarvan ze wodka en akvavit van gaan maken
·        Melasse-spiritus, dat van de melasse (als ruw bijproduct) van bietsuiker komt en geen brandspiritus is, maar als basis dient voor likeuren en jenevers
·        Bietsuikeralcohol, dat uit de vergiste suikerbieten zelf komt en ook richting likeuren gaat
·        Rietsuiker-melasse-alcohol, dat voortspruit uit vergist rietsuiker. Daarvan maken ze arak en vooral rum.

Eigenlijk weet u nu alles over gedistilleerd en is het programma ten einde, ware het niet dat je met grondstoffen alleen zo weinig smaak aan je drankje hebt. En dat we zo weinig soorten dranken bekeken hebben. Bij het schrijven van deze teksten stond van alles op tafel, grote flessen en kleine cadeauflesjes -met de dop er stijf op! Je hebt de gekste soorten drankjes, want iedereen kan wel iets eigens verzinnen in de sector likeuren, bitters en vruchtenjenevers.

Ik had staan: Küstennebel uit Eckernförde (likeur met anijs van 21,8%), Willem Barendsz (een oorlam van de Wadden, 14% versterkte cranberrywijn met kruiden), 't Eelder Rooiegie (20% bessenjenever), Vlaardinger Schelvispekel (likeur 35%),  Emslander Wacholder (32% jenever), Els la Vera uit het Limburgse Beek (een zoete kruidenbitter van 34%), Bad Karlshafener Hugenotten-Schluck (likeur van 28%) en een klein flesje Wuppertaler Schwebebahn-Öl (een Bergische kruidenlikeur van 31%). Verder waren er nog een stel  bitters en kruidenlikeuren uit eigen regio, maar dat is een verhaal apart. Daar is Noord-Nederland beroemd om.

Het aardige zit hem, naast de verschillende smaken natuurlijk, ook in de verscheidenheid aan kleuren, geuren, flesvormen (hoewel dat steeds meer standaardmodel  wordt) en namen. Men zoekt het onderscheid en men wil het vaak een lokaal tintje meegeven. Dat gebeurt ook, maar hetzelfde bitter- of kruidenlikeurrecept kan voor diverse doeleinden dienen - als het maar niet opvalt. Het is niet ongebruikelijk dat ongeveer dezelfde likeur, die voor een speciale gebeurtenis op de fles kwam, later nog eens ergens anders opduikt. Met en ander etiket. Of er zit een piepkleine variatie aan toevoegingen in. Maar ja, wie weet dat?

De grote merken hebben een eigen naam en eigen receptuur. De lokale namen zijn verzonnen, maar die olie van de hangende Zweeftrein, deWuppertaler Schewebahn-Öl , komt nergens anders vandaan, net als die Hugenottenschluck uit de grote Hugenotenkolonie Bad Karlshafen aan de Weser. Ik heb buitenlanders daarom wel eens voorzien van origineel Eelder Scheuvelwater, wat ze beter konden drinken dan uitspreken.

Bij de oud-Hollandse likeuren zijn een serie fantasienamen, die samen een prachtig verhaal vormen met een enigszins ondeugend karakter. Spul met namen als 'Hoe langer, hoe liever', 'Hansje in de kelder' en 'Hemdje licht op' en dergelijke. Waardin Gerritje van de museumboerderij, annex restaurant de Ar in Westerbork kan er voor gezelschappen een hele voorstelling van maken. Wij hoorden het eens bij het aperitief, vlak voor de Drentse maaltijd van Broene Bonen met stroop en spek.

Bij buitenlands gedistilleerd  is de keuze al net rijk als bij ons. In de wijnstreken maakt men sterke dranken uit de wijnalcohol zoals de Cognac, die elders als Brandy bekend staat. In Duitsland en omstreken heeft men de Weinbrand, terwijl de Marc een sterke drank is die men stookt van de resten van de wijndruivenpersing. Dat spul heet in Italië en Californië weer Grappa. Een drank die men ook in Spanje kent.

Nog enkele voorbeelden van duidelijk fruit in buitenlands gedistilleerd: Kirsch komt van vergiste kersen, waar men bij de bereiding kersenpitten toevoegt voor extra smaak en pit. Ja, wat dacht je.

De Franse Calvados heeft appelcider als basis en het gedistilleerde product moet op fust een tijd rijpen. Kenners vinden dat zeer oude gerijpte Calvados op cognac gaat lijken.

We keren weer terug naar de Lage Landen, waar we gaan kijken bij de grootste distilleerderij in ons zendgebied, Hooghoudt b.v. in Groningen.  Maar eerst laten we Herman van Veen zijn voorkeur voor een exotisch 'te woepie'-drankje zingen: Pina Colada 

Mies van Landsveld zat met zijn verhaal tussen de Pina Colada van Herman van Veen en de Tequila van the Champs in. Tequila is een sterke drank die van gegist cactussap gemaakt wordt.

Het mooie van zijn verhaal is wel dat ze wodka exporteren, dat als basis dient voor de cocktails en mixdrankjes. Wodka kun je trouwens met een V en met W schrijven. De Wee-wodka is Russisch en Vee-wodka is Pools. In Nederland wordt wodka met de W geschreven.

In het verhaal van van Landsveld viel dat regionale verschil in smaak op. De berenburgdranken in Nederland worden voor 80% opgedronken in de drie noordelijke provincies. Ze maken er in het zuiden zelfs geen reclame meer voor. Het smaakpatroon beneden de rivieren is zoeter, wat al bleek bij dat 'Elske', dat ter sprake kwam. Die likeur Els heeft een Vriendenclub, waar beroemde restaurateurs lid van zijn. Het recept met de Zuid-Europese kruiden van de Elsbitter komt oorspronkelijk uit Duitsland, naar verluidt. De Limburgse likeurstoker van Els la Vera in Beek houdt dat recept al sinds 1821 in ere.

Sommige soorten gedistilleerd zijn ooit als medicijn hun bestaan begonnen, zoals de elixers en de bitters. Daar komt de term 'maagbitter' vandaan.  De elixers kiepte je per drupje bij de borrel, voor de smaak en tegen de kwalen. De hedendaagse kruidenbitters zijn complete eindproducten met een minimum-alcoholpercentage van 30%. Bitters zijn geen likeuren, die veel zoeter zijn en een hoger suikergehalte hebben. Bitters heten niet voor niets zo, al kunnen ze heel zacht zijn en gaat de tendens ook meer en meer richting zoetere dranken. U hoorde van Landsveld al zoiets zeggen over zijn nieuwe producten.

In alle bitters zit een heel vrachtje aan delen van kruiden verwerkt. Bijvoorbeeld de zaadjes of de gedroogde delen van de stengel, wortelstok, blaadjes of zelfs stukjes vruchtenschil. Je moet voor de aardigheid eens op de etiketten van de bitters en kruidenbitters (inclusief berenburg) letten. Ze zweren bij 'tientallen kruiden', 'uitgelezen kruiden', 'kruiden van oudsher' en andere superlatieven. Heel fraai  is ook dat je bitters ijskoud moet drinken, om weer warm te worden als het zo koud is. 
Ik heb de lijst van het Productschap eens bekeken. In Nederland zijn 22 bitters in de handel en ook nog eens 28 kruidenbitters. Verscheidene bitters worden alleen gevoerd door lokale slijters, die vanouds ook eigen merken voerden. Noordoost-Nederland heeft daarmee een eigen faam verworven. Voor lekkere kruidenbitters moet je hier wezen. Simpel zat.

Een kwartiertje terug hadden we het over allerlei methoden om gedistilleerde producten te maken. Een hele ouderwetse, maar zeer beproefde methode om smaakvolle sterke dranken te krijgen is het laten trekken van kruiden of vruchten op alcohol. Dat gebeurt in grote trekpotten van aardewerk, een soort Keulse pot zou je kunnen zeggen. Bij Hooghoudt BV hebben ze daar een speciale afdeling voor, de 'trekkerij'. 
We gaan daar een kijkje nemen.

Na het bezoek aan de 'trekkerij'  hoorde u Mike Oldfield met Moonshine. Dat moonshine zit erin omdat het te maken heeft met 'moonshining', het illegaal stoken van sterke drank. Het stiekem bij nacht en ontij, en vaak ver weg van de bewoonde wereld, je eigen  drank fabriceren. Het is een oeroud principe, als je het niet ergens krijgen of gewoon kopen kunt, probeer je het zelf te maken. De behoefte aan sterke drank is onuitroeibaar.

We kennen het begrip moonshining uit de periode 1918-1933 tijdens de Drooglegging van de Verenigde Staten van Amerika. De georganiseerde misdaad verdiende schatten met de smokkel en illegale verkoop van sterke drank. Op TV zijn geregeld weer films uit die tijd te zien.

Toch is het verhaal actueel. Men maakt zich in Nederland zorgen om de toename van het alcoholgebruik door de jeugd.  Ze hebben meer te verteren dan ooit en er is van allerhande aan min of meer alcoholisch spul op de markt dat hen bekoren kan. Vooral de zoete mixdrankjes doen het goed. Tegenstanders willen daarom de prijzen van alcoholische dranken opvoeren, maar reële mensen zien er niets in. In Scandinavische landen, waar alcohol extreem duur is gemaakt,  neemt het alcoholgebruik per persoon officieel af. Maar de cijfers kloppen niet. Er wordt nu veel illegaal drank gestookt, zodat de officiële cijfers van Zweden 25% te laag zijn. 'Moonshining' dus, in Europa.

We hebben één element van de wijnen en het gedistilleerd nog helemaal niet genoemd. Je kunt ermee koken. Je kunt met allerlei dranken het voedsel lekkerder maken. Er zit verschil tussen de toepassing van wijn bij het koken en gedistilleerd. Als je wijn toevoegt, vervliegt de alcohol -daar blijft niks van over- en wordt de wijn als het ware ingedikt als smaakmaker. Bij Boeuf Bourguignon bijvoorbeeld, zorgt de rode wijn ervoor dat de stoofpot gaat smaken om je vingers bij op te eten.

Sterke dranken zijn meer geschikt om smaak en kracht aan een gerecht te geven. Ze 'parfumeren' als het ware het voedsel. Met name Kirsch, Cognac, Cointreau, Grand Marnier, Madeira en Marasquin hebben een dubbelfunctie als drinkdrank en etensdrank. Ze worden in de laatste fase van de bereiding toegevoegd. Het zijn zo van die dingen, die er bij horen. Opdrinken kan altijd nog.

Zo geleidelijk aan zijn we een deel van de wereld van drinken en dranken doorgelopen. We hebben lang niet alles bekeken, besnuffeld en besproken. Bij sommige dranken moet je geduld hebben, ze moeten eerst gewoon rijpen. Dat kost tijd. Sommige dranken moet je ook gewoon genieten - en dat lukt het best in alle rust en vrede, of in goed gezelschap vanzelf.

Het is daarom niet eens zo gek dat we ons bezoek aan de buurman-distilleerderij hier vlakbij afsluiten met een bezoek aan de 'rijperij'.  In een donkere afdeling liggen grote houten vaten stil te liggen. In hun buik rijpt edel vocht. We volgen Mies van Landsveld.

Met het bezoek aan de 'rijperij' zijn we zijn aan het einde van het programma 'Van Dingen & Deuntjes'  van deze maand gekomen. We hebben een uur lang aandacht besteed aan Drinken & Dranken in woord en muziek. U hoort intussen  Joe's Special van de Conjunto International en dat is ter ere van die verschrikkelijke goede cocktail die ene Joe in de vingers heeft: Joe's Special. Misschien kan de wodka die Hooghoudt exporteert er een goede basis voor zijn.

Dit programma werd gemaakt door Jan Tuttel, die de productie, samenstelling en  presentatie voor zijn rekening nam. De techniek was in goede handen bij Marcel Poelman. Zoals gebruikelijk werd bij de muziekkeuze meegekeken door Bart Nijstad, Henri Kremer, Roel Boerma en Han Tuttel.

Direct na de uitzending zijn de teksten van dit programma (niet de interviews) beschikbaar op internet: www.tuttel.com/dingen&deuntjes 

Bedankt voor het luisteren, maar - blijf aan uw toestel gekluisterd, na het nieuws volgt Huub Bremmers met zeer beluisterenswaardige muziek.

Dag, proost.  

Deze pagina is gemaakt onder het genot van een glas