Wij houden het vandaag maar op het haar dat op mensen groeit, want daar hebben we onze handen al vol aan. Het thema hoef je d'r niet 'met de haren bij te slepen', om maar even één van de vele uitdrukkingen en gezegden over haren, snorren, knevels, baarden en krullen van stal te halen. Haren en haargroei en alles wat erbij hoort, houden de mensheid al eeuwenlang bezig. Het gaat dan om het soort haar, de kleur haar, teveel of te weinig haar, haar op ongewenste plaatsen of de wijze waarop je je haar draagt. Er zijn ook ontzettend veel middelen om wat aan je haar te doen. Ik heb straks wat oude kruidenrecepten voor u. Of het helpt is onbekend, maar het lijkt soms wel wat op hogere toverkunst. 

Daar komt nog bij dat de haren ook een rol spelen in geloof en bijgeloof. Je merkt dat aan verhalen in de bijbel, maar ook aan de hoeveelheid gezegden en spreekwoorden. Zelfs afgesneden of afgeknipt haar telt nog mee - als je geloof je tenminste toestaat om je haar af te laten snijden. We komen er straks nog over te spreken wat haar al niet kan betekenen.

Trouwens, nog niet zo lang geleden kwam afgeknipt haar nog in het nieuws als middel om vossen weg te jagen. In Beilen (meen ik) gebruikte men mensenhaar om dat rond een dierenverblijf te strooien. Op die manier voorkwamen ze dat vossen kuikens en ander klein grut wegplukten. Zou rood haar eigenlijk extra helpen? 

Je kunt ook kijken naar de technieken van haarverzorging en het haarsnijden. Het vak van barbier, haarsnijder of kapper is behoorlijk uitgebreid in de loop der eeuwen. Haarmode of hairstyling is dan ook van alle tijden. Zowel bij de dames als de heren vormt het haar onderdeel van de modedracht. Een uur is te kort om een overzicht te geven van wat men op of aan het hoofd droeg. Het is zo gek geweest, dat men zich de kop kaal liet scheren om maar met een uitbundige, modebewuste pruik voor de dag te kunnen komen. In de geschiedenis is daar zelfs een periode naar genoemd: de Pruikentijd, het stijltijdperk in het laatste deel van de 18^de en 't eerste deel van de 19^de eeuw. Het heeft later een bijbetekenis gekregen van 'gebrek aan geestkracht en van onnatuurlijke gemaaktheid.'. Maar dat is achteraf bekeken. Toen was het dik in de mode!

Nou, u kent de modebeelden van de vorige eeuw nog wel: van paardestaart en ponykopje tot vetkuiven en hanekammen, bijvoorbeeld. Mannen hebben er dan nog een modepatroon bij: de baard- en snorrenmode. Naast de kopzorg, de knevelzorg, zeg maar. 

Is er nog meer over haar te vertellen? Ja, de technische kant van het verhaal is er nog. Dat varieert van de gereedschappen van de haarsnijders en de haistylisten tot het gebruik van een bundeltje mensenhaar in instrumenten. We zullen de scheertechniek wat uitgebreider bekijken, want er is scheergerei gevonden van vele duizenden jaren terug. Die gevonden mesjes waren nog haarscherp ook! Scheergerei wordt trouwens door mannen en vrouwen gebruikt, maar als mannen hun benen scheren zit er weer een apart verhaal achter. 

U begrijpt het al, in krap een uur tijd wordt u geknipt en geschoren - het winterhaar gaat er af. Per radio in dit geval en dat zonder 'een bek als een scheermes'. We beginnen wel met een afschrikwekkend modebeeld van Julia, waarbij eerst haar afgrijselijke haar bezongen wordt en daarna de overige rampzalige schoonheden. Luister en huiver bij het Groot Muziekpakhuiskoor met het OSM-koor in 'Julia is zo schoon'.

Het Groot Muziekpakhuiskoor en OSM-koor met 'Julia', een beroemd mens volgend dit oude kampliedje. In de eerste halve minuut hoorde u wat er met heur haar was: kleur vuurrood, structuur vlas & garen, maar het kleurde aardig bij de groene tanden met het gele randje. Het is een mooie satire op allerlei schoonheidsidealen, maar de volgorde is wel kenmerkend: eerst het haar en dan de rest van de mooiigheid. 

Het is vrij logisch, want mensen hebben ook bijna overal haar. Biologisch gezien: zoogdieren hebben bijna overal haar, op de walvissen na dan. Er zijn maar een paar plekken waar nooit enig haar groeit: op de handpalmen, op de voetzolen, op de lippen en op de bovenkant van de laatste vinger- en teenkootjes. Verder zit overal wel enig haar en plaatselijk veel haar. Het hoort bij de huid. Het eerste haar is al te vinden bij een embryo van 4 maanden, dat nog voor de geboorte op sommige plekken verandert in dikker en langer haar, de kinderbeharing. Biologen spreken dan van het tweede haar-kleed (wat je duidelijk moet uitspreken, merk ik). Het bestaat uit hoofdhaar en wenkbrauw- en oogharen Het derde haarkleed komt in de puberteit. Dan duikt er van dat springerig haar op in de oksels en in de schaamstreek en de knapen krijgen baardharen. Het aardige is dat de stem ook omlaag gaat bij jongens, wat dan weer 'de baard in de keel' genoemd wordt. Het is duidelijk dat haargroei te maken heeft met de hormonenhuishouding, want als je oud en wijs wordt, verandert de haarkleur weer en neemt de haargroei af. 

Het is ongelijk verdeeld met het haar. De een heeft dun en lichtgekleurd haar, een ander heeft een dikke bos donker en krullend haar. Er zijn mannen die zoveel haar op hun borst en rug hebben, dat ze op een beer lijken. Er is zelfs al verschil tussen de stijve oog- en wenkbrauwharen en het dunne, lange hoofdhaar. Het krullen van het haar heeft te maken met de doorsnede van 't haar. Ovale haren krullen beter dan ronde haren, wat bij kroeshaar bijvoorbeeld het geval is. Op zich heeft dat te maken met een bepaalde moleculaire opbouw, waar je niks aan doen kunt. 

De kleur van het haar is een kwestie van pigment. Het stukje haar in de huid is nog kleurloos. De echte kleur komt pas als de haarcellen worden blootgesteld aan lucht en zuurstof.  Bij oudere mensen verdwijnt het pigment vanzelf weer en wordt vervangen door lucht in de haarcellen. Dan wordt je grijs (en ben je wijs). Door de toename van het aantal ouderen, vanwege de naoorlogse geboortegolf, is de term vergrijzing ingeburgerd. Die kleur valt dus niet meer op, zodat de nieuwe term verzilvering is.

De geleerden houden zich aan een min of meer vaste kleurindeling: blond, rood, lichtbruin, donkerbruin, zwart. Rood is een aparte kleur en komt bij alle rassen wel voor. In oude tijden waren roodharige krijgers berucht, maar dat kon zowel bij Schotten, Indianen, Vikingen als Germanen het geval zijn. Een kaal hoofd, ook zoiets opvallends, komt ook bij alle volkeren en rassen voor. 

Zo'n kaal hoofd is lastig, want je mist de bescherming van een haardos. Haar zit er niet voor niks. Hoofdhaar is een stootkussen tegen bonken en botsen, zodat je hersens op de schedelpan nog een extra beschermkussentje hebben. Verder dient hoofdhaar als isolatiematje, ook weer om je hersenen te beschermen tegen temperatuurverschillen. Niet voor niks doen sommigen er nog een pet, hoed of zakdoekje bij op als het flink heet, of koud is.

Hoelang houdt je haar het met je uit? Hoeveel haar hou je vast, hoeveel valt er uit? Ook daar hebben de geleerden naar gekeken. Een hoofdhaar kan het vier tot zeven jaar op je kop uithouden. Een ooghaar heeft een levensduur van ongeveer 100 dagen, zonder gepulk vanzelf. Per dag verlies je gemiddeld 50 haren op je hoofd. Op een gezonde hoofdhuid is 85% van je haar in de groei en 15% denk al weer aan opgeven, dus uitvallen. We moesten eens weten waar de haren op ons hoofd echt aan denken…Och, laat ook maar waaien, maar dat kan beter met lang haar, dus: hier is Catapult met 'Let Your Hair Hang Down'. 

Catapult, met 'Let Your Hair Hang Down' en zo is het maar net. Je kunt er een gordijntje van maken, maar het lange haar kan ook in een staartje gebonden worden. Of in vlechten. Bij sportwedstrijden hou je de bos haar in toom met een haarband. Toch zijn er genoeg knapen en meiden die lang haar los dragen en, per jaar bijvoorbeeld, ontzettend veel tijd besteden aan het voor de ogen wegvegen van haar dat het uitzicht hindert. Tenzij je de hele voorraad haar opkrult en in een kunstig bouwsel gaat dragen. 

Er zijn twee zaken die meespelen bij hoe je je haar gaat dragen. Je kiest de haarmode die je leuk vindt  (of je moet als kind eerst nog de haarmode dragen die je ouders leuk vinden), of  je draagt de voorgeschreven haarmode. Herstel: je draagt de voorgeschreven haardracht. Dat kan 'dwingend'  zijn om twee redenen. De sociale omgeving eist van je dat je je aanpast. Een verschijnsel dat voorkomt bij actiegroepen, die zich daarmee onderscheidend opstelt naar de rest van de samenleving. Ook een bepaalde modestroming kan dat toch min of meer dwingend opleggen, zodat je vrijwillig meedoet om niet uit de toon te vallen. Je vindt het leuk, of niet - en dan tòch - 'tegen wil en dank'.

De andere manier van verplichte haardracht komt voor als er speciale voorschriften voor bestaan. Dat is bij grote bedrijven zo vanwege het verplichte imago dat uitgestraald moet worden. "Big Blue", IBM dus, had altijd nauwomschreven kleding- en haarvoorschriften. Ik kende mijn 'slapie' van de Luchtmacht-opleiding in Breda na de militaire dienst niet terug, toen hij als IBM-computerverkoper met een strak koppie en in een streepjespak langskwam. De KLM en andere vliegmaatschappijen hanteren ook een 'uiterlijk'-beleid voor het cabine- en baliepersoneel. Mensen die bij het Disneypretpark-concern werken, mogen geen  snorren, baarden, bakkebaarden en lang haar hebben, tenzij het voor hun showwerk moet. De Doornroosjes en Buffalo Bills zijn dus uitzonderlingen. Het grappige is dat het personeel daar op let. Toen ik een keer 'backstage' -achter de schermen-  rondstekkerde, had men direct door dat er een 'vreemde' in huis was, met snor en baard. De veiligheidsdienst was er heel snel bij.  Insluipers of snode journalisten vallen zo direct door de mand.

Er zijn ook verplichtingen bij militaire dienst en bij brandweer en rampendiensten. Lang haar en baarden & snorren worden niet toegestaan als je bijvoorbeeld moet werken met persluchtmaskers of gasmaskers. Zie je daar indrukwekkende snorren, dan is het bureauvolk. Een beetje luchtvaartfan vraagt zich nu af, hoe die dekselse oorlogspiloten van de RAF dan aan die fraaie krulsnorren kwamen? Simpel: de gevechtspiloten in de Tweede Wereldoorlog vlogen niet zó hoog, dat ze een zuurstofmasker nodig hadden en bovendien: hun levenskansen waren ook weer niet zo groot… Waarom dan zeuren over die snorrenmode, waar ze lol aan beleefden?

De moderne straaljagervliegers hebben altijd een helm met viziermasker op; er kan niet eens een snor of baard bij in. 

Over helm gesproken, en daarmee zijn we aan een ander haardrachtverplichting, in Engeland kregen de Sikhs vrijstelling van het dragen van de verplichte motorhelm. Pas na veel herrie en gedoe, want de verkeerswettenmakers houden niet van uitzonderingen. Wat was nou het geval? De Sikhs snijden hun haren om godsdienstige redenen nooit af. De hoeveelheid hoofdhaar wordt op kunstige wijze onder de tulband weggewerkt. Bij dat haar en dat hoofdeksel past geen motorhelm- en dat hebben de Sikhs wel moeten bevechten.

Er zijn meer haardrachten die in verband staan met de religie. Kijk op TV maar naar reportages over Israël, waar je orthodoxe joden ziet met baarden en pijpekrullen. Een kenmerkende dracht voor jong en oud.

In de westerse wereld wordt de haardracht vooral bepaald door de heersende haarmode. Vaak hoort daar een hele cultuur bij, met de eigen muziek. Bij de volgende muzieknummers weet u, dat we nu  ruim 40 jaar terug gaan in de tijd: 'Vetkuifmuziek" met de nummers ''Ready Teddy en 'Paralyzed' uit 1956 door Elvis Presley!

U hoorde de "vetkuifmuziek" van Elvis Presley uit 1956, eerst 'Ready Teddy', gevolgd door 'Paralysed'. Een heel tijdperk met bijbehorend modebeeld hangt met deze muziek samen. Haar, kleding, schoen en sierraden, alles heeft dan met elkaar te maken. Of het nu vetkuif-, rasta- of gabbermode is. In haar boek 'Het Seizoen' (over modebeelden) heeft Pauline Terreehorst het over de eerste watergolf van de schoolmeisjes vroeger, als teken van volwassenheid. Begin jaren zestig stond het eerder tuttig dan volwassen, maar het markeerde 'de nieuwe tijd'. De tijd van met de nieuwste haardmode willen meedoen. "In de daaropvolgende decennia zorgden veranderingen in het kapsel van jongeren voor de bitterste ruzies in menig huisgezin. Lang sluik haar 'dat in je gezicht valt'  bij meisjes en jongens, waarmee zoveel meer werd uitgedrukt dan modegevoeligheid, werd heftig bestreden".

Terreehorst stelt verder dat het na dertig jaar 'haarrevoluties'( door Beattles, Stones, hippies,  punks) nu 'verdacht stil' is rond het hoofd. Alleen de staart van mannen is nog in discussie, maar dan omdat de 'jeugdige rebellie' moeilijk te rijmen valt met het reeds grijzend haar... Ze constateert dat jongens en meisjes hun uiterste best doen om er netter gekapt bij te lopen dan hun ouders. Zelden ziet ze een liftende punker 'in vol ornaat'. "Opgestoken haar, netjes getoupeerd haar, keurige korte helmpjes, messcherpe scheidingen in licht golvend en zachtglanzend mannenhaar doe je bijna vergeten, dat vooral de haardracht door eeuwen heen een voorbode is geweest van maatschappelijk veranderingen".

De mannenstaart zag je zo'n 200 jaar geleden voor het eerst, zegt ze. Maar: er zijn altijd religieuze staartjes geweest. Er waren (zijn?) moslims die een staartje dragen, omdat ze geloven daaraan in het uur van dood naar de hemel te worden opgetrokken. De lange kwast aan de fez dient als vervanging van die haarlok. Een ander staartje met historie is de vlecht die de zeelieden vroeger doegen. Het was een geteerde haarvlecht, die bescherming bood tegen nekslagen van houwdegens bij man-tot-man gevechten en tegen vallend spul van tuigage uit de masten. De slabachtige kraag van het matrozenuniform schijnt uit die periode te dateren, omdat zo'n brede kraag de kiel beschermde tegen de smerigheid van die teervlecht. Tja, en waarom zou het niet zijn? 

In het Oude Testament werd het hoofdhaar beschouwd als de zetel voor het leven, de ziel en de kracht van de mens. Raak je je haar kwijt, wat Simsom overkwam door toedoen van Delila, dan ben je je kracht kwijt. Het haar afscheren komt ook voor bij ontgroeningen en andere rituele inwijdingceremonieën. Een oude gebruik is het afscheren van haar om aan demonische krachten te ontkomen, wat bij sommige religies nog geldt. Het afscheren is verder zowel een teken van onderdanigheid, het haaroffer als symbool van algehele overgave aan de godheid (wat gebeurde bij intredende nonnen en het tonsuur bij monniken), als van vernedering en straf (wat gebeurde bij collaborateurs en misdadigers). Je kunt tegenwoordig ook kiezen voor kaalheid, als teken van zelfbewustheid. Zoniet, dan wens je wat anders, zoals Barry Hughes: 'Ik wil op mijn kop een kamerbreed tapijt'.

Barry Hughes in de carnavalskraker 'Ík wil op mijn kop een kamerbreed tapijt' en zo blijft er altijd wat te wensen over. En voor zowel een kale kop-behandeling of een haarbehandeling kunt u bij de kapper terecht. Ook wel barbier geheten, haarsnijder, hairstylist en nog veel meer. Een kapper is een vertrouwenspersoon, zegt de beroemde kapper Paul Gehring, die intussen in Spanje woont. Hij is tevens trendwatcher, zodat topkappers naar zijn shows komen om van hem te leren. Gehring, Tukker van geboorte, heeft maar een beperkte klantenkring, maar dat zijn dat wel miljonairs en beroemdheden. Ik citeer uit zijn lessen: "Onder een kapsel zit een persoon. Daarbij hoort mode, make-up, lifestyle, aandacht, communicatie, luisteren. Ons vak is een mix van creativiteit en techniek en…. van passie. En luisteren. Kappers moeten leren luisteren naar hun klanten".  En u dacht nog niet verder dan dat kappers uw haar wasten en knipten en in de gewenste vorm, met of zonder scheiding kamden? Nee dus.

Zoals Pauline Terreehorst ook zegt: "Als alle verhoudingen stuk lopen, is er een die blijft: die met je kapper. Haar knippen is een kwestie van vertrouwen, de relatie tussen kapper en klant is een intieme". 

Bertus Aafjes heeft zo zijn eigen opinie. Hij zegt in 'De denker in het Riet': "Haarsnijders zijn wonderlijk spraakzaam; als men het mij vraagt zit er spraakwater in al de geëtiketteerde flacons op hun toilettafels".  En dan zie ik dat beeld van vroeger weer: gekleurde, sterkgeurend lotions, pommades èn het speciale middel van dr. Dralle, berkenhaarwater meen ik. Je kon van alles aangemeten en overgespoten krijgen.  Het leidde tot de bekende conference van Wim Sonneveld, die als PTT-loketbediende allerlei prachtig gekleurde zegeltjes en girodiensten aan een klant wilde slijten, die alléén maar een zegel van kwartje wilde hebben - en tenslotte de chef liet roepen. Loketbediende 'van Deudekom' werd ter verantwoording geroepen en toen bleek het een soort wraakactie te zijn op zijn kapper, die hem ook van alles wilde aansmeren. Tijden van weleer, mag je zeggen, want een kapper is geen gewone kapper meer. 

Je merkt het aan de namen van de kapperszaken of kapsalons. Ik heb dat eens geïnventariseerd voor de provincies Groningen en Drenthe. Let op, want daar gaan we. Je kunt je haar laten doen in de Kapsalon, Haarstyling, Black Hair Creation, Coiffures, Haisfashion, Haarmode, Knipsalon, Haarstudio, Haarvormgeving, Haarverzorging, Haarstylesalon, Kapsalon New Look, Kapschuur, Lucky Look Hairsaloon, de Kale Kapper, Kapsalon Kapsones, Kapsalon Koppie-koppie, Qnipp Kapsalon, Studio 1 haarmode, Kapsalon de Spiegel, Stadskapperij,  Haarboetiek en Haarboutique,  Figaro, Hair Point, Haircomfort, Hairfun, the Hairhunters, de Kappersschuur, 't Kappertje, de Kapperij en de Kapperije, Knipexpres (aan huis), de Kapselier, de Knipperij, de Knipkarre, de Knipperije, Kuifje Kinderkapper, 't Kuifje, Metamorfose,  Ne wave, New Look, New Image, Trendline haarmode, Trendy en Ydele Pauw en voor de dameskappers heel salons met meisjesnamen.

Je kunt wel zeggen dat ouderwetse kapperszaak volledig veranderd is. Dat blijkt ook uit de artikelen over kappers die stoppen met hun vak. In juni 1998 had 'het Waardeel', tijdschrift van de Drentse Historische Vereniging een gesprek met kapper Jan Eerenstein, die na 62 jaar dienst de zaak te Sleen in 1995 dichtdeed. Hij was toen 77 jaar. Uit zijn verhaal bleek ook die vertrouwensrelatie, want zijn oude klanten bleven altijd komen. De kappersfamilie ging een week in het jaar op vakantie en de scheerklanten wachtten wel tot ze terugkwamen. Zulke oude zaken staan nu kompleet in de heemkundemusea en oudheidkamers, compleet met aluinstiften en inzeepbakjes. 

De zaak van de scheerbaos, de barbier is verleden tijd - behalve…., behalve in de muziek! In de loop der tijden heeft zich een zangstijl ontwikkeld, waarbij een klein clubje mannen met veel plezier a capella zingen. In Amerika is het een veel beoefende 'tak van sport' geworden, net zoals hier de shantykoren als paddestoelen uit de zilte en zandgrond schieten. Ter ere van al die oude kappers en scheerbaozen laat ik de Freddy Willimans Four voor u optreden.

Van de CD 'Best of Barbershop' hoort u achtereenvolgens 'In the good old summertime' en 'Sleepy Time Gal' ( omdat we vanwege de rotklok een uur slaap minder hebben gehad) en 'Down by the riverside' om te horen wat de barbershop-zangers in hun mars hebben: the Freddy Willimans Four:

En of er muziek bij de barbiers zit: van de CD 'Best of Barbershop' hoorde u de Freddy Willimans Four achtereenvolgens zingen 'In the good old summertime', 'Sleepy time gal', en 'Down by the riverside'. 

Uit de verhalen van de barbiers in Drenthe hoor je dat de scheerklanten vaak op vaste dagen kwamen, woensdags en zaterdags bijvoorbeeld. Er is een tijd geweest dat in zo'n kleine dorpszaak de klanten een handje toestaken. Als de kapper de ene klant schoor, dan zeepte klant drie nummer twee alvast in. Zo'n scheerbeurt duurde ongeveer 15 minuten. Je kon een abonnement nemen voor '2x scheren in de week' en dan hoorde de baard en snor bijwerken er vanzelf bij.  Toen de zelfscheerderij meer en meer in opkomst kwam. Verloren de kappers de scheerklanten, behalve de ouderen die trouw bleven komen. In de jaren zestig hadden sommige kappers alleen nog scheerklanten op het platteland , waar ze aan huis kwamen of in bejaardentehuizen. 

Tegenwoordig schaaft het manvolk zichzelf glad, wat te danken is aan de technische vooruitgang van het scheergerei. De oudste scheermesjes zijn van flinterdunne obsidiaan; ze zijn in Kenia door archeologen gevonden en hun ouderdom is (schrik niet) 25.000 jaar. Het spul bleek nog messcherp! In Europa gaf men in de Bronstijd scheergerei mee als grafgift. Later schoor men zichzelf met het openklapbare scheermes, 't knief of de 'cut throat'. Dat werd vervangen door het veiligheidsmesje, dat al gauw wegwerpmesjes werden, van flinterdun scherpgeslepen staal. Alles voor de natscheerderij met zeepsop, wat ook weer spuitbuszeep werd.

King C. Gilette uit Wisconsin vond honderd jaar geleden de scheermesjes en het scheerapparaat uit. Kort na de introductie verkocht hij al 90.000 scheermeshouders en 1,24 miljoen scheermesjes. Pas in 1931 lukte het 'colonel' Schick om een elektrisch scheerapparaat in de handel te brengen. Remmington Rand kwam in 1934 met een ander elektrisch scheersysteem. In 1939 kwam de 240 Volt-versie van de Amerikaanse scheermachines op de Europese markt. Pas na de oorlog begon Philips met z'n elektrische scheerapparaten. Eerst de bakelieten eenkopsmachientjes, wat nu uitgegroeid is tot ergonomisch gevormde scheergerei met meeverende draaikoppen en wat al niet. De nieuwste trend is echter weer natscheren met gel, met een elektrisch droogscheerapparaat. De meeste mannen prefereren nog steeds het natscheren, volgens de marktonderzoekers.

Maar: er zijn ook mannen die hun baard laten staan. Want wat is nou eigenlijk een man zonder baard?  Voor we naar het Kerelslied gaan, eerst twee waarheden over de baard: 'Een man met een baard, daar is een vrouw bij bewaard' en 'Een kus zonder baard is als een ei zonder zout'. En dan nu:  Fungus met 'Mannen die willen te kaapren varen, moeten mannen met baarden zijn'.

Fungus met 'Allen die willen te kaapren varen', echt een baarden- en lang haar-lied uit dd tijd toen men scheep ging en avonturier kon worden. Met het haar in een staartje, weet u nog? Ik wilde voor dit programma een jongmens met mooi lang haar, handig in een staartje gebonden, wat vragen over zijn haarstijl, maar dat  werd niks. Mijn eerste vraag was "Bevalt dat zo een beetje?". "Oh, jawel", zei hij. Mijn tweede vraag "Waarom draag je 't haar nou zo? Antwoord: "Oh, dat weet ik niet. Zomaar". Tja, dat werd dus geen interviewtje. Er zat, wat je noemt 'geen tekst' in.

In zulke gevallen ga je maar te rade bij schrijvers, die er geregeld oorspronkelijke gedachten op na kunnen houden. Levi Weemoedt kan slechts tegen bepaalde kleuren haar, zo blijkt bij 'Capitaine Mobylette' in 'Van Harte Beterschap':

• Van zwart haar moet 'k zo huilen,
• van blond krijg ik 't benauwd…
• Ach, vindt je 't erg als jij vannacht
• Je bromfietshelm op houdt?

En Belcampo laat Theopilus in 'Liefdes Zegepraal' het volgende overdenken:
"Als alle haren staarten zijn van diertjes die in onze hersenen wroeten, is deze man vast een professor".  Kijk, dat zijn nog eens oorspronkelijke teksten over gewoon haar! 

We blijven even met taal bezig. U weet wel wat de uitdrukking 'haar op zijn/haar tanden hebben' betekent. 't Wordt gezegd van iemand die niet benauwd is, die onversaagd en onvervaard is. Je hoort het met name als iemand goed met woorden over weg kan en zo van zich af kan bijten. Het is een oude uitdrukking, die oorspronkelijk 'haar bóven zijn tanden hebben' was. Het ging namelijk om het manhaftige uiterlijk: de knevel, de stoere snor. Ik las een oud bewijsstuk hierover; van stevig bier heette het vroeger "Bier, dat hair zal hebben op suynen muyle". Het Grunneger gezegde : "Haor um de koezen hebben" komt dus aardig in de richting van het origineel!  Het komt in de buurt van 'Een sterke knevel", wat een sterke kerel is, een snorrebaard met pit zogezegd. Maar als je in 't Gronings hoort "Da's een knevel van nen wief", blijf dan even uit de gevarenzone van die Kenau.

Zij zal je "De baard maar smouten", wat vroeger letterlijk een pak rammel betekende, 'iemand z'n smeer geven' of 'afsmeren', maar wat afzwakte tot iemand zijn vet geven, of flink de waarheid zeggen. Als je iemand iets flink onder de neus wrijft, heette dat eertijds  "Iemand iets in zijn baard wrijven' en ook wel iemand iets door de tanden wrijven. Eigenlijk "Krijg je de baard er dan af". 

Die baard duikt vaak op, en iedereen wist wat je bedoelde met: "Hij wil aan mijn baard leren scheren"- hij wil het op mijn kosten wel proberen. Of: "Iemand in de baard varen", wat neerkwam op heftige verwijten maken of iemand tegenspreken, maar soms kon het ook betekenen dat  je iemand halfweg tegemoet kwam. Je moest hem dan geen "Baard maken", want dat is gewoon voorliegen. Nog een mooie, die je heel af en toe nog tegenkomt: "Je moet niet spelen om des keizers baard".  Je moet geen ruzie maken over iets wat geen van beide partijen bezit. of ooit krijgen zal. En nog een wijsheid: blijf uit de buurt van moppen met een baard. 

Ga op reis met een blondje, of zoals het Shantykoor Windkracht 13 uit Zuidlaren zingt: 'Fahr mich in die Ferne, meine blonde Matrose'.

En middenin het springerige nummer 'Up jumped the devil' van Gabe Chen, typisch zo'n duveltje uit een doosje,  sluit ik deze aflevering af. Het ging in Van Dingen & Deuntjes vandaag over het haar, het knippen en het scheren. 

De samenstelling en presentatie was in handen van Jan Tuttel, de techniek deed Peter Huitsingh. Bij de muziekkeuze assisteerden Henri Kremer, Bart Nijstad, Henk Doedens, Roel Boerma, Peter Nijdam en Han Tuttel. 

De teksten van dit programma zijn na verloop van een dag of wat na te lezen op internet: www.tuttel.com. 

Volgende maand, laatste zondag van april zijn we er weer met een andere documentaire. Dan gaat het over Het volkslied en De volksliedjes. Wie zingt hen en wie kent Ze nog. 

Bedankt voor het luisteren en tot volgende keer. Blijf luisteren want na het nieuws komt Huub Bremmers met zeer beluisterenswaardige muziek

Dag. Mooi haar hebt u.