Van Aolstiekel tot Zoegerties

Ieleu weet noe alles van dizzen Atlas, wat het veurstelt veur de ankommenden tied en waor as 't hen mut met dat greune gerei - qua beleid dan. Mar: iej wet nog nich zovölle van de leu, dee as het zwaore wark veur dit book daon hebt. Aajt met de neuze daal lopen en mangs rap deur de kneejen um zonnen lut stukkie vegetatie te determineren. As enen het hef over Kroep-deur-de-tuun is dat veural nen volksnaam veur de leu van de Warkgroep Florakartering Drenthe. Dat Hondsdraf ok zo heten wil, nou ja dat mut mar zo wezen. Nen mooien Drentse naam is Oerkenblatties. Ie könt ze gebroeken tegen zeerte op de hoed.

Volksnamen zègt wat over de planten, over heur anzeen, heur gebroek, heur eigenschappen. Op de Bloemenveiling in Eel greep net metwarker nen keer in 'n Bromelia en snee zich in de klauwen. Zienen reactie: "Het lik aldernaost wal nen Aolstiekel". En dat is nen plant den bie verlanding tot moeras in 't water greuit, de Krabbescheer. Elken plantenkenner en natuurbescharmer is der wies met, al hef dat ding scharpe randen aan zien bla zitten. In de Kop van Overiessel neumt ze 't Scheren. Vrögger wodden dat spul löstrokken en achter nen punter an vothaald, het scheren- of heveslepen. Den massa Aolstiekels gung as bemesting op het eerappelland.

Mar noe zuj 't hebben: aj het over eerpels hebt, he'j het over roet en voel. Beiden bint 'onkruid', op zien Hollands. De mooiste volksnamen hej bie dit spul, umreden dat de boeren d'r nen groten hekel an hadden en der stevig op schölden.

Iej weet wat wat het slimste voel bie eerpels is? Jao, dee kleene Poepappeltjes ok, dat pröttelgood wat later as zeeiling weer omhoge kump. Nee, het alderslimste is Smildigger Roet. (Knopkruid in oenen Atlas). Overal waor de eerappelbouw veurige eeuw in de beene kwam, kwam dat verdulde Knoppiesroet opzetten en verstikte alles. Hier wodden het Smildigger Roet neumd- en ik mus op nen lezing in Hijkersmilde van de zaal zeggen (ik wodden ee'm op de vingers tikt!) dat het Nijsmildiger Roet was, want dat rötgood was veur 't eerst vunnen op nen akker achter den hervormde kark daorzoot en nich op de Olde Smilde!  Daorum he'j ok de noordelijker bienaam Jonkersbrug-roet. Nòg secuurder…

Noh, zo geet het overal gangs: op de Veluwe was het Harderwieks Roet en in nen Achterhook kreeg het de bienamen Doesborger Roet, Vordens Roet en Reurl's Roet (Ruurlo's Roet); ze gaven het daor mekaar ok op schuld.

Volksnamen könt oe mangs op het verkeerde been zetten. Braam is Brummel, en Brommel meer naor Noord-Drenthe hen, en Brem is Braom. Het makkelijkst kuj zukke namen leren an de beren, bezen of bessen . Rooie bessen bint hier Aalberen (aalbessen) of Aalbertiesbeeren. Dee blauwe Bosbessen bint Blieken, Blikberen en Bleikens, Blauwkers en ok nog Bleibers. De zwatte bessen van de Kraaiheide heet Heibessen bie Hardenbarg & umstreken en Heide-appels op Terschelling - en bie oons: Iepies of Ieberen en nou weet-ie ok waorum de zwemplas tussen Elp en Schoonloo de Ieberenplas heet.

En aj denkt daj 't deur begint te kriegen: Jeupen zit aan de Meidoorn, den weer Haogedoorn neumd wodt, net as de Haorbessen (Kruusbessen) an de Krudoorn greuit.

Ik zal oe het verschil in hei en heet laoten, want dan muj het ok over 'haar' hebben. As leste wil ik oe metnemmen op ne preuverij. Planten smaakt en roekt argens naor: look-zonder-look lik op ne siepel mar is het nich. Nem de vruchten van de Sleedoorn, de Sleeën, Slenen of de Sleienbos. Dee bint allebastens zoer en dus heet dat spul Bekketrekkers, mar ok Trekkebekken.

Verscheiden soorten roet staot bekend als Bitterplant, zoas Melde en Waterpeper. Bitterholt zit an de struuk Kardinaalsmuts, mar Kwassiesholt en Poepkullenholt blif, ducht-mie, better in het geheugen zitten.Veldzuring is gewoon Zoerblad of Zoerstengel en de kleene Witte Klaverzurig is Zuurklaver wodden. Wie preuft heel wat of.

Wie preuft ok heel secuur, want de smaak van de plant Bitterzoet herkent wie in Drenthe akelig  good. Het is Hondemiegersholt!  Um den smaak kwiet te wodden ropt wie de bleumkes of van de Wilde Kamperfoelie en dan hew Hunnigzoegers en Papenzoegers tegelieke. Dat is nich genog en daorum stopt wie de gele en de witte dovenettel en òk de Phlox oet de tuin in nen moond. Het bint allemaaol Zuugerties en Zoegerties en daormet heb ik oe nen paar minuten zeutholden - van Aolstiekel tot Zoegerties.