Het verre Madrid dichtbij
De boodschap luidde dat we mee konden eten met het gezelschap, als we maar op
tijd in Madrid waren. Het bericht eindigde met de mededeling dat Madrid ergens
bij Vilsteren lag. Op deze wijze werden we gewaar dat Madrid als vernoemingsnaam
in het oosten van Nederland leeft. Volgens Rentenaar is dit Madrid het enige in
Nederland.
Madrid bleek halverwege Vilsteren-Dalfsen te liggen, in de buurtschap Hessum.
De vraag naar de herkomst van de naam werd binnenshuis beantwoord. In de gang
naar het restaurant hing een oude, ingelijste foto met verklarende tekst. Het
oorspronkelijke gebouw was in wit uitgevoerd, in een eigenaardige bouwstijl die
hier als Spaans werd aangemerkt. Het naamkeuzemotief is dus niet in het land
Spanje te zoeken, maar in de karakterisering van de lokaliteit en dan speciaal
de architectuur. Zowel bouwstijl als kleur hebben hier geleid tot het geven van
de naam Madrid.
Volgens de gegevens aan de muur 'in Madrid' is op deze locatie in 1862 een
herberg annex stalhouderij gesticht. De postkoets van de route Coevorden-Zwolle
had daar (bij de tol) een halte, waar ook de paarden gewisseld werden. In 1927
zijn de opstallen vertimmerd en gemoderniseerd, maar de naam Madrid is in ere
gehouden door de nieuwe uitbaters.
Hoewel de locatie, evenals de naam, opvallend genoeg lijkt, vinden we de naam
Madrid niet terug in oude bronnen. Belangrijke kaarten als de Topographische en
Militaire Kaart van het Koninkrijk der Nederlanden 1: 50.000 (uitgegeven in
1861) en de heruitgegeven stafkaarten 1: 50.000 uit de periode 1851-1855,
verschenen vóórdat ons Madrid gesticht werd. Ook Röring, die in zijn leesboek
voor de dag- en herhalingsschool een tocht van anderhalf uur gaans noteert, van
Vilsteren naar Dalfsen, noemt Madrid niet (wel 'de Doolhof' en 'de Hermitage').
Evenmin treffen we Madrid aan in de Aardrijkskundige Woordenboeken van Pott en
ter Laan of in de 'Lijst van 1936'. Andere herbergen of uitspanningen worden wel
vermeld, als 'Nol in het Bos' en diverse 'Hongerige Wolven'.
Kennelijk is de herberg annex uitspanning vooral van lokale betekenis
gebleven, zodat de naam niet genoteerd is ('niet de moeite van het memoreren
waard gevonden werd') door auteurs van elders. Het feit dat Rentenaar in zijn
studie ook terug moet grijpen op een in 1971 verschenen plaatselijke uitgave in
de serie 'Oude ansichten', ondersteunt deze opvatting.
Heden ten dage is Madrid een grote uitspanning met speeltuin en een
zaalaccomodatie voor 600 personen. En ons etentje smaakte lekker.
Jan Tuttel
(bewerking van eerder verschenen artikel in:
Driemaandelijkse Bladen voor taal en volksleven in het oosten van Nederland,
uitg. Nedersaksisch Instituut der Rijksuniversiteit te Groningen, jrg. 46 (1994)
nummer 3-4)
Geraadpleegde literatuur en kaarten:
- Ter Laan , K. Aardrijkskundig Woordenboek van Nederland, uitg. 's
Gravenhage/Batavia 1948, 2de druk
- Grote Historische Atlas van Nederland, schaal 1:50,000, uitg. Groningen
1990
- Grote Provincie Atlas, schaal 1:25.000 Overijssel, uitg. Groningen 1991
- Rentenaar, R. Vernoemingsnamen; een onderzoek naar de rol van
vernoemingsnamen in de Nederlandse toponymie, uitg. Amsterdam 1985, 2de
druk
- Röring, W.G.J.A. Beschrijving van Overijssel en Wandelingen door die
provincie; een leesboek voor dag- en herhalingschool, uitg. Almelo 1890
- Topographische en Militaire Kaart van het Koninkrijk der Nederlanden,
schaal 1:50.000, oorspr. Uitgave 1861 (facsimile-uitgave Topografische
Dienst-Unieboek z.j.)
- Brochure Café-Restaurant-Expo 'Madrid', lokale uitgave z.j.
- Pott.M, Aardrijkskundig Woordenboek van Nederland, uitg. Groningen 1913
(2de verb., veel verm. druk)
- Lijst der aardrijkskundige namen van Nederland. Uitg. KNAG Leiden 1936
Freak Productions
