Wie prehistorisch onderzoek doet, zal eerder met opgravingen bezig zijn dan met literatuurstudie in een archief. 'Pure' prehistorie beoefenen is het zoeken naar sporen uit een ver verleden, toen nog niets opgeschreven werd. Archeologen raadplegen natuurlijk wel schriftelijke bronnen van latere datum. Elk doorkijkje naar het verre verleden is nuttig. Oude namen van gronden en nederzettingen kunnen hierbij helpen. Ze zijn steeds mondeling overgeleverd, tot ze een keer beschreven werden. De huidige toponiemen lijken vaak niet meer op de oorspronkelijke naam, maar ze vormen een aanwijzing van het verleden. In de naam Leeuwte (bij Ruinen) zit het oud woord 'lew' verborgen, dat duidt op een grafheuvel uit voorchristelijke tijden. Vlakbij vind je de naam Galgenberg. Onze voorouders plaatsten de galg vaak bij oude grafheuvels (waar het toch al niet pluis was) en in de buurt van een doorgaande route. Goed in beeld, ter afschrikking. 

Plaatsnamen als Ansen en Geusinge spruiten voort uit mansnamen van de eerste bewoners, vermoedelijk Anso en Godfried (in hedendaagse schrijfwijze). De latere heidevelden van deze dorpen gingen vanzelf het Anser- en Geusingerveld heten. Ruinen en Kralo ontlenen hun naam aan de natuurlijke omstandigheden. Ruinen (oudste naam 'Rune', wat plaatselijk nog zo gezegd wordt!) had ook Rijnen kunnen heten, want het komt uit dat rijtje namen voor stromend water. Kralo ('Craenlo' in de 13^de eeuw) wordt meestal verklaard als 'moerassige plek met kraanvogels'. Herinneringen aan het verdwenen middeleeuwse klooster klinken door in de toponiemen Kloosterveld en Munnikenweg .

Namen van vennen en veentjes geven tips over de aard (Zandveen, Holtveen), over de voorkomende planten en dieren (Blankeveen en Witte Veen vanwege veenpluis of wollegras), de vroeger eigenaar of gebruiker (Smitsveen, Dolfingsveen), vorm en ligging (Lange veen, Westerveen), het gebruik (Moddergat met baggerturf en 't Slichteveen, waar de turf ondiep zat) of een historische gebeurtenis (Moordenaarsveen, vermoedelijk uit de 17d eeuw). Een naam is niet niks!

Jan Tuttel