RADIOPROGRAMMA   ‘VLIEGWERK’

Vrouwen in de vliegerij

Er is eigenlijk maar één terrein, waarop vrouwen ontzettend hevig en langdurig moesten concurreren met mannen. Het manvolk heeft tot eind van de vorige eeuw geprobeerd dit domein zo lang mogelijk te reserveren voor uitsluitend 'kerels'. Stukje bij beetje bleek dat vrouwen het net zo goed konden, maar dan werd de lat weer een eind verder gelegd.

We hebben het over de lucht- en ruimtevaart. Pas kortgeleden, in de jaren negentig werden vrouwen als gelijke behandeld in de lucht- en ruimtevaart. Een overzicht eerst maar.

Het begon allemaal bij de start van de gemotoriseerde vliegerij, in het eerste decennium van de 20ste eeuw. De gebroeders Wright begonnen in 1903 (met vermoedelijk een evengroot aandeel van hun zus Katherine, maar dat hoor je nooit!) en daarna ging het snel. Tussen 1910 en het begin van de Eerste Wereldoorlog was vliegen een geweldige uitdaging. Harriet Quimby vloog als eerste gebrevetteerde vrouw in 1911 in Amerika. Vrouwen konden eerder vliegen dan hun stem uitbrengen! 

In die WOI behoorden prinses Eugenie Shakhovskaya en prinses Sophie Alexandrovna Dolgorunaya wèl tot de eerste militaire piloten, maar in Amerika werden vrouwelijke vrijwilligers niet serieus genomen.
In de Tweede Wereldoorlog, toen veel mannen in de oorlog waren en vrouwen het werk moesten doen, waren er genoeg vrouwelijke piloten die vliegtuigen invlogen en overvlogen. Ook deden vrouwen toen zelfs testvluchten tot in de stratosfeer, zoals Anne Baumgartner in 1944! 
Maar vrouwelijke gevechtspiloten? Niet in de Verenigde Staten van Amerika. In Duitsland wel, waar bijvoorbeeld Beate Uhse operationele gevechtsmissies vloog. Na de oorlog begon zij als gevluchte 'oorlogsweduwe met een kind' een eigen bedrijfje, dat uitgroeide tot Duitslands grootste sexartikelen-imperium. 

Maar terug naar de luchtvaart. Na de oorlog in 1953 vloog Jacqueline Cochran al door de geluidsbarrière en vestigde snelheids- en hoogterecords. Zo lobbyde voor vrouwelijke piloten bij de luchtmacht. Niks, geen gehoor. Vrouwen vlogen over de Noordpool, rond de wereld en god weet waar naartoe, maar de USA Air Force wilde geen vrouwen. Pas in 1973 werden zes vrouwen opgeleid tot militaire vlieger: niet bij de Amerikaanse luchtmacht, maar bij de Marine. 
De Luchtmacht liet pas een jaar later vrouwen toe op de helikopters. In 1976 stelde de luchtmacht alle vliegopleidingen open voor vrouwen. 

Maar … er bleef nog één groot 'maar': vrouwen mochten niet als gevechtsvlieger opereren. Vrouwelijke piloten deden dienst in gebieden als Panama, Grenada en bij de Golfoorlog, maar nooit als gevechtsvlieger -al hadden ze dezelfde opleidingen en ervaring als hun mannelijke collega's. Het duurde nog tot 1993, eer de Amerikaanse luchtmacht vrouwelijke gevechtspiloten gelijkwaardig werk liet doen. 

Intussen lijkt het tij gekeerd. In 1999 werd een vrouwelijke kolonel commandant van een Space Shuttle-missie en ook Navy Tomcats en Air Force B-52's worden nu gevlogen door vrouwen. 
Maar nog steeds is het maar een fractie van de 300 piloten, 100 navigatoren en 600 andere vrouwelijke crewmembers, die de kans krijgen in de topgelederen te vliegen. 

Het macho-luchtmachtwereldje in Amerika is hardnekkig en probeert de deur niet verder dan op een kiertje te laten staan! Er bestaat sinds 1990 een organisatie "Women in Aviation. International", die zich sterk maakt voor meer actieve vrouwen in de vliegerij. 
Ze vindt het te gek voor woorden dat in Amerika van de 700.000 actieve piloten slechts 6% vrouw is. Nog minder, 2% heeft een instrumentenvlieg-bevoegdheid. 
En bij de ruim 540.000 vliegerijbanen, niet eens als piloot, is maar net 2% in gebruik bij vrouwen. Er is daar heel wat werk te doen.

Presentatie: Liesbeth Welling
Tekst: Jan Tuttel